 |
 |
| εικ. 1 | εικ. 2 |
του Γιώργου Κατσαβού
Στην αυτοβιογραφία του ο h. g. wells λέει: «Σ’ αυτό το πρόσφατα κτισμένο κτίριο spade άρχισα ένα βιβλίο που μπορεί να θεωρηθεί σαν κορωνίδα στο οικοδόμημα του έργου μου. Αυτή η αψίδα αρχίζει να υψώνεται, φυσικά, απ’ τις πρώτες δημιουργικές ιδέες και οδηγεί, μέσω μιας λογικής εξέλιξης, στο «the shape of things to come», για το οποίο, το «the work, wealth and happiness of mankind» υπήρξε, τρόπος του λέγειν, εργαστήρι».
Αυτή η επίκριση που ηχούσε πομπώδης και επιστημονικοφανής θα μπορούσε να εντυπωσιάσει έναν μέτριο παραγωγό σαν...επιστημονική διατριβή για «Χειρισμό και Διάθεση Βιομηχανικών Αποβλήτων». Αλλά ο alexander korda δεν ήταν ένας μέτριος παραγωγός, ούτε ένας μέτριος σκηνοθέτης γι’ αυτά τα θέματα (θυμηθείτε σε τι τρομερή ανακατωσούρα θα μπορούσε να καταλήξει η ταινία «the private life of henry viii», που έχουμε δει στην tv, αν είχε άλλον σκηνοθέτη).
Αυτό που αναγνώρισε ο korda, δεν ήταν μόνο η δυναμικότητα αυτών που ο wells αποκαλούσε «προβλέψεις» αλλά κι η ικανότητα του ίδιου του wells να τις μεγαλοποιεί και να τις μετατρέπει σε κινηματογραφική γλώσσα !
Στο τέλος μιας συνέντευξης της “era” ο ρεπόρτερ ρώτησε τον wells σχετικά με την παραγωγή του εν λόγω έργου : «Υπήρξαν τίποτα μεταβολές στην ιστορία σας ;»
«Όχι», απάντησε ο wells.
«Μήπως προστέθηκε ή αφαιρέθηκε κάτι ;»
«Όχι, ήταν ακριβώς όπως το έγραψα».
Μ’ αυτή την δήλωση έκλεινε μια συζήτηση που παρουσίαζε την ικανότητα του wells σαν σεναριογράφου ενώ ήταν συγγραφέας που έγραφε....κινηματογραφικά.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν ο h. g. wells ζούσε στα χρόνια της tv θα είχαν προσαρμοστεί τόσο ο ίδιος όσο κι η τεχνική του σ’ αυτό το μέσο όπως πολλοί συγγραφείς, σήμερα, έχουν κινηματογραφικό ύφος.
Το «things to come»ανήκει στην Επιστημονική Φαντασία και ιδιαίτερα στην Πολιτική Φαντασία. Στις Ουτοπίες. Είναι η πρώτη σοβαρή αντιμετώπιση του θέματος απ’ το cinema. Έχει σαφώς πολιτικό χαρακτήρα και προφητική ταυτότητα.
Πριν όμως την χαρακτηρίσουμε πρέπει να την τοποθετήσουμε χρονικά !
Γυρίστηκε το 1936 και το θέμα της ανοίγει στην everytown το 1940 (μέλλον δηλ. για τους παράγοντες της ταινίας αλλά και για το κοινό της εποχής). Προβλέπει τον Β΄ Παγκ. Πόλεμο τον οποίο φθάνει μέχρι το 1970! Παρακολουθεί την εξέλιξη της everytown μέχρι το 2036, δείχνοντας παράλληλα και την ανάπτυξη του τεχνολογικού πολιτισμού (ίσως μόνο αυτού).
|
|
|
| εικ. 1 | εικ. 2 |
Σήμερα, που βλέπουμε την ταινία γνωρίζοντας την εξέλιξη των πραγμάτων, θεωρούμε την υπόθεσή της έναν ρομαντικό πεσσιμισμό βασισμένο στις απαισιόδοξες αντιλήψεις του wells.
Ίσως περισσότερο από κάθε άλλο φιλμ που έγινε από ιστορία του wells, τα πλάνα του «thing to come» μιλούν μόνα τους.
Η εικόνα που παρουσιάζει η everytown (εικ. 1) μετά από 30 χρόνια πολέμου ίσως να προφητεύει το Λονδίνο, απ’ όπου αντλεί την έμπνευσή του ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Η καταστροφή των παλαιών παραδοσιακών μορφών χάριν της φουτουριστικής φόρμας ήταν ιδέες πολλών πολιτικών κινημάτων την εποχή που γινόταν η ταινία.
Ο raymond massey, σαν john cabal στην ταινία ( εικ. 2 ), φθάνει σαν «από μηχανής Θεός » με φουτουριστικό αεροπλάνο, για να επέμβει στον παραλογισμό του πολέμου.
 |
 |
| εικ. 3 | εικ. 4 |
Ο παλαιός κόσμος πέθανε. ΖΗΤΩ η Νέα Εποχή (εικ. 3). Στα πόδια του john cabal κείτεται ο Αρχηγός (ο ralph richardson έπλασε έναν καταπληκτικό χαρακτήρα).
Η αυγή της Νέας Εποχής. Ο john cabal διευθύνει την ανάπτυξη μαζί με μια στρατιά μηχανικών ( εικ. 4 ). Πίσω τους οι φουτουριστικές φόρμες των μεταλλικών κατασκευών δηλώνουν μια αναμόρφωση μορφής και λειτουργίας, σε σχέση με το παρελθόν.
 |
 |
| εικ. 5 | εικ. 6 |
Το πιο διάσημο πλάνο (εικ. 5) της ταινίας. Η everytown του 2036. Φουτουριστική κατασκευή πόλης καθ’ ύψος. Σύνθεση με εφέ καθρέπτου και μακέτας. Το μισό πλάνο του κοινού έχει κινηματογραφηθεί με καθρέπτη (τμήμα καθρέπτου) μπροστά στον φακό – σε κατάλληλη απόσταση για λόγους κλίμακας, ενώ ο υπόλοιπος φακός κινηματογραφεί την μακέτα της πόλης.
Η κατάληξη (εικ. 6). Όχι χωρίς θυσίες και ταραχές. Ο john cabal εξηγεί και εύχεται. Παρά τον ακαδημαϊσμό του διδακτικού τέλους, ίσως αυτή να είναι η φυσική κατάληξη κάθε πολιτισμού. Τα άστρα !
Η παραγωγή κόστισε 1.000.000 $ (η ακριβότερη στην Αγγλία εκείνη την εποχή) και φυσικά απέτυχε εισπρακτικά. Γυρίστηκε στα denham studios και φωτογραφήθηκε απ’ τον george perinal, με τον ned mann στα ειδικά εφέ. Το σενάριο βέβαια ήταν του h.g.wells κι ο γιος του frank ήταν βοηθός καλλιτεχνικού Διευθυντή. Η παραγωγή έγινε απ’ τον alexander korda και σκηνοθετήθηκε απ’ τον william cameron menzies.
Αν και το σενάριο θεωρείται λίγο γλυκανάλατο για τα σημερινά γούστα, εν τούτοις η ταινία, μαζί με την « metropolis », είναι απ’ τις καλύτερες Ουτοπίες του cinema.
Αθήνα 21 / 01 / 2001
Γιώργος Κατσαβός.