george pal (1908 – 1980)

ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΗΣ
Ήταν ο άνθρωπος που έκανε ... «θαύματα»! Είχε στείλει το πρώτο διαστημόπλοιο στην Σελήνη, σχεδόν 20 χρόνια πριν απ΄ την nasa! (destination moon – 1950). Πέντε χρόνια αργότερα προσεδάφισε αποστολή στον Άρη!! (the conquest of space – 1955). Ενδιάμεσα είχε ... σαρώσει την Γή με εισβολή Αρειανών και ατομικές βόμβες (the war of the worlds – 1953) και μιά φορά την διέλυσε, όταν μηχανεύτηκε μιά … σύγκρουση με άλλο πλανήτη (η πρώτη στο cinema) ( when worlds collide – 1951).

Μας πήγε στην ... χαμένη Ατλαντίδα (atlantis, the lost continent – 1960), εξερευνήσαμε την ζούγκλα της Νότιας Αμερικής (the naked jungle – 1954), φτάσαμε στα πέρατα του χρόνου με τον Χρονοταξιδιώτη (the time machine – 1959).

Διαφέντευε την τέχνη της «μαγείας» και του θαυμαστού κι έδωσε ζωή στα παραμύθια μας (tom thumb – Κοντορεβιθούλης – 1958) και (the wonderful world of the brothers grimm – 1962, σε cinerama).

Στην σκληρή βιομηχανία του hollywood, που ονόματα γεννιούνται και χάνονται μέσα σε μιά νύχτα, ο george pal μπορεί να ‘ναι ξεχασμένος απ’ τις νέες γενιές, παραμένει όμως ο πρώτος δημιουργός που έδωσε σοβαρότητα σ’ ένα θέμα του cinema, που αντιμετωπιζόταν μέχρι τότε με χαμόγελα!

 

Γεννήθηκε στο gegled της Ουγγαρίας, μιά μικρή πόλη, 40 μίλια απ’ την Βουδαπέστη, την 1η Φεβρουαρίου του 1908 από μία οικογένεια θεατράνθρωπων. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στην Ακαδημία της Βουδαπέστης, όπου ένα λάθος ... αρχειοθέτησης τον έστειλε να παρακολουθήσει σχολή εικονογράφησης (για ένα χρόνο). Αυτό ήταν το πρώτο σημείο καμπής της καριέρας του. Κατά την διάρκεια των σπουδών του έκανε πρακτική εξάσκηση (υποχρεωτική) στην ξυλουργική, απ’ όπου απέκτησε και άδεια επαγγέλματος. Αυτό ήταν το δεύτερο σημείο καμπής της καριέρας του. Πήρε πτυχίο Αρχιτεκτονικής τον καιρό που η Ουγγαρία δεν χρειαζότανε Αρχιτέκτονες κι έδωσε διέξοδο στην ανεργία του δουλεύοντας σαν ανιματέρ στην φτωχή παραγωγή διαφημίσεων της hunnia film .
Παντρεύεται την zsoka που τον παροτρύνει να πάνε στο Βερολίνο στην ufa, όπου έχει αρχίσει η παραγωγή cartoons. Εκεί διαπρέπει μέχρι το 1933, οπότε η gestapo αρχίζει και ψάχνει το Ουγγρικό του παρελθόν. Αηδιασμένος φεύγει για την Πράγα, όπου όμως δεν μπορεί να δουλέψει γιατί δεν υπήρχε ούτε μιά animation camera κι ούτε ζήτηση για διαφημίσεις. Πέρασε γρήγορα στο Παρίσι όπου η δουλειά του για την philips radio of holland τον έκανε γνωστό.
Αυτό τον έφερε στην Ολλανδία, όπου έκανε μικρά διαφημιστικά για Ολλανδικές, Αγγλικές και Αμερικάνικες διαφημιστικές εταιρείες. Εκεί, με βοηθό τον Αμερικάνο dave bader, δημιούργησαν την λέξη puppetoons, συνδυασμό των λέξεων puppet και cartoons. Το 1939 πήρε βίζα για την Αμερική και απέκτησε ένα συμβόλαιο με την paramount. Το μικρό του studio έγινε φυτώριο καλλιτεχνών που μετά έγιναν διάσημοι, όπως ο gene warren, o wah chang, o bob baker κι ο … μεγαλύτερος όλων ray harryhausen.

Δούλευε τα puppetoons με κούκλες ξύλινες που είχαν κάτι να κάνουν με την πρακτική του στην Ξυλογλυπτική. Κάθε puppetoon κόστιζε περίπου 25.000 δολάρια τα 8 λεπτά, και απαιτούσε 20 εβδομάδες σχεδιασμού και 6 εβδομάδες παραγωγής. Χρειαζόταν 12.000 διαφορετικά πλάνα. Αρκετά αργή παραγωγή για την εποχή της κι αυτό γιατί το παλιό technicolor ήθελε τρία διαφορετικά αρνητικά, ένα για κάθε χρώμα (κόκκινο, πράσινο, μπλε).

Το 1943 ο pal πήρε ένα ειδικό βραβείο Όσκαρ για την τεχνική animation που ανέπτυξε. Το 1947 το ενδιαφέρον της paramount για τα puppetoons μαράθηκε κι αυτή ήταν η στιγμή που ο george pal θεώρησε ότι έπρεπε να κάνει το μεγάλο του βήμα. Να περάσει σε φιλμ μεγάλου μήκους με ηθοποιούς.
Ξεκινώντας με το the great rupert (1949) όπου λίγο - πολύ μιμήθηκε την τεχνική animation για ένα σκιουράκι πλαισιωμένο με ηθοποιούς, πέρασε στην Επιστημονική Φαντασία με το destination moon (1950), ένα φιλμ λιτό που άγγιζε τον όρο hard science fiction πάνω σε σενάριο του robert heinlein. Το θεωρώ σαν την πρώτη σοβαρή προσπάθεια του Αμερικάνικου cinema πάνω στο θέμα των ταξιδιών στο Διάστημα!
Το φίλμ πήρε το Όσκαρ των ειδικών εφφέ κι ο  δρόμος της επιτυχίας άνοιξε. Μετά ήρθε το when worlds collide (1951) πάνω στο βιβλίο των philip wylie και edwin balmer που είχε εκδοθεί σε συνέχειες στο blue book magazine το 1932.
Ήταν ένα θέμα που είχε εγκαταλείψει ο cecil b. demille γιατί καταπιάστηκε με τις Δέκα Εντολές. Ο george pal το έκανε επιτυχία και πήρε κι αυτό Όσκαρ ειδικών εφφέ. Το 1953 έκανε το the war of the worlds απ’ το γνωστό βιβλίο μεταφέροντας όμως τον μύθο στην τότε σύγχρονη Αμερική. Παρακάμπτοντας κατασκευές που είχε το βιβλίο δημιούργησε δικές του μορφές που χαρακτήρισαν το φιλμ με ανεξίτηλη σφραγίδα. Κι εδώ το Όσκαρ των ειδικών εφφέ ήρθε στην τσέπη του!.

Μετά από μερικά φιλμ που η δράση ήταν παντρεμένη με την φαντασία, με κυριότερο το the conquest of space (1955), ήρθε το the time machine (1959) παρμένο απ’ το ομώνυμο βιβλίο του h.g.wells.
Το 1960 έκανε το atlantis, the lost continent. Το έργο δημιούργησε ... σχολή κι αντιγράφτηκε πολλές φορές από τον Ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Στην Αμερική όμως δεν άρεσε και άρχισαν τα ερωτηματικά. Το μεγαλεπήβολο the wonderful world of the brothers grimm του επόμενου χρόνου δεν του έφερε καλύτερη τύχη. Ο πειραματισμός με το cinerama αποδείχθηκε δύσκολος και αργότερα εγκαταλείφθηκε.

Το 7 faces of dr. lao (1964) απέτυχε εισπρακτικά. Μετά από 4 χρόνια κατόρθωσε να πείσει την mgm να γυρίσει ένα θρίλερ Επιστημονικής Φαντασίας, το the power (1968) σχετικά με τις υπερφυσικές πνευματικές δυνάμεις ενός υπεράνθρωπου που κρύβεται σ’ ένα επιστημονικό Ινστιτούτο. Και σ’ αυτό το φιλμ δεν τα πήγε καλύτερα! Το άστρο που είχε δείξει τον δρόμο στο cinema s.f. είχε δύσει. (Η αυγή είχε ανατείλει το 1968 με το αξεπέραστο 2001, a space odyssey κι οι μαθητές είχαν ξεπεράσει τον δάσκαλο!!).

Μιά προσπάθειά του με το doc savage, the man of bronze, το 1975, απέτυχε σε κάθε επίπεδο, εισπρακτικά και καλλιτεχνικά!
Δεν το έβαζε κάτω όμως, και έκανε σχέδια συνεχώς για έργα Ε.Φ. Δούλεψε για το logan’s run που δεν του το εμπιστεύτηκαν κι ετοίμαζε μιά συνέχεια του the time machine. Πέθανε στις 2 Μαΐου 1980.


 

Γιώργος Κατσαβός

ΑΛΕΦ, 12 – 02 – 2001