Μέσα σε μια από τις αίθουσες του μεγαλύτερου Πανεπιστήμιου του Σαμσόκιδ, εννέα σπουδαστές παρακολουθούσαν τον καθηγητή της ιστορικής γνωσιολογίας, Σογόλοεθ, που μιλούσε για ένα σημαντικό και ενδιαφέρον θέμα.

«Η πιο εξελιγμένη φυλή, απ’ αυτές που έχουμε συναντήσει, είναι χωρίς αμφιβολία οι Προστάτες μας Ιλεγγά. Όπως ξέρουμε προέρχονται από το αστρικό σύστημα Σοσιδάραπ και έχουν απλωθεί σ’ όλο τον χώρο αναζητώντας τη γνώση. Αυτή η αναζήτηση γνώσης δεν συμπορεύτηκε ποτέ με κατάκτηση, γιατί η φυλή αυτή ήταν πάντα ηθική σύμφωνα με τα δικά μας κριτήρια».

«Πόσο δικά μας είναι αυτά τα κριτήρια ; » ρώτησε ένας σπουδαστής.

Ο καθηγητής κινήθηκε για λίγο πέρα-δώθε μέσα στην αίθουσα. Πιο σωστό θα ‘ταν να πούμε πως η τρισδιάστατη εικόνα του καθηγητή μετακινήθηκε μέσα στην αίθουσα, σύμφωνα με τις οδηγίες που έπαιρναν οι ολογραφικοί προβολείς από την ρομποτοέπαυλη του καθηγητή.

Η απάντηση δεν ήταν εύκολη ή τουλάχιστον δεν μπορούσε να την ξεστομίσει εύκολα. Όλο το θέμα ήταν δύσκολο και πολύπλευρο, είχε αντιμετωπιστεί κάποτε με ταραχές και συγκρούσεις, αλλά σήμερα κάθε εμπόδιο στο να διδαχτεί στο πανεπιστήμιο είχε παραμεριστεί. Ο καθηγητής Σογόλοεθ δεν είχε ξεκάθαρα αποφασίσει, μέσα στον λίγο χρόνο που δίδασκε το θέμα, ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος για να το παρουσιάσει.

«Πριν απαντηθεί αυτή η ερώτηση, θα προτιμούσα να γίνει μια γενική ανασκόπηση του τί ξέρουμε για την φυλή αυτή. Μια από τις παρατηρήσεις μας είναι ότι διαφέρουμε σαν βιολογικά ρολόγια. Όπως ξέρουμε τα βιολογικά ρολόγια μετρούν τον χρόνο με βάση κάποιο φυσικό ρυθμό από το περιβάλλον. Το εσωτερικό μας βιολογικό ρολόι σχετίζεται με την εναλλαγή ημέρας και νύχτας, δηλαδή με την περιστροφή του πλανήτη μας γύρω από τον άξονά του και τη σχετική του θέση προς τον Φωτοδότη. Ο οργανισμός μας αντέχει 38.000 περίπου τέτοιες εναλλαγές, δηλαδή περίπου 105 περιστροφές του Σαμσόκιδ γύρω από τον Φωτοδότη. Αν κάνουμε την υπόθεση πως ο αριθμός των εναλλαγών που αντέχουμε είναι σταθερός, αλλά ο φυσικός ρυθμός που επηρεάζει το βιολογικό μας ρολόι είναι βραδύτερος, ας πούμε μια περιστροφή του πλανήτη μας γύρω από τον Φωτοδότη, τότε βγαίνει το συμπέρασμα πως η ζωή μας θα διαρκούσε πολύ περισσότερο. Αυτό συνέβαινε ακριβώς με τους Προστάτες μας Ιλεγγά, που ο φυσικός ρυθμός που επηρέαζε το βιολογικό τους ρολόι ήταν η αναστροφή του μαγνητικού πεδίου του πλανήτη τους. Αυτό είναι ένα πολύ μακροχρόνιο φυσικό φαινόμενο. Ενδεικτικά σας αναφέρω πως στον πλανήτη μας αυτό γίνεται κάθε 10.000 περίπου περιστροφές. Έτσι είχαν στην διάρκεια μιας ζωής πολύ περισσότερο πραγματικό χρόνο διαθέσιμο.

Μια άλλη παρατήρησή μας είναι ότι η πνευματική μας δραστηριότητα περιορίζεται αναγκαστικά από την φθορά του εγκεφάλου μας. Βλάβες συμβαίνουν και σε άλλα όργανα και μέλη μας και τα αντικαθιστούμε με τεχνητά, όμως τον εγκέφαλό μας, το όργανο που μέσα του γίνονται οι ηλεκτροχημικές αντιδράσεις, που σημαίνουν για μας νόηση και έλεγχο των σωματικών μας λειτουργιών, δεν είμαστε ακόμα σε θέση να τον αντικαταστήσουμε. Τα όντα από το αστρικό σύστημα Σοσιδάραπ δεν είχαν ειδικευμένο όργανο σαν εγκέφαλο όπως εμείς. Ο εγκέφαλός τους ήταν διανεμημένος στο σώμα τους. Δεν ήταν ηλεκτροχημικός αλλά ηλεκτροβαρυτικός και τελικά δεν παρέμεινε μέσα σε στενά σωματικά πλαίσια».

Τί σημαίνει ηλεκτροβαρυτικός ; ». Τα ηλεκτρονικά μηχανήματα της αίθουσας μετάφεραν αμέσως στους άλλους σπουδαστές και στην έπαυλη του καθηγητή την ερώτηση σε τέλεια ηχητική και γραπτή μετάφραση, όπως ακριβώς μετέφεραν την ομιλία του καθηγητή στον κάθε σπουδαστή.

«Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα φαινόμενα που ερμηνεύονται από την ενοποιημένη θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού και της παγκόσμιας έλξης. Μια που μιλάμε όμως για τα σώματά τους, θα ήθελα να προσέξετε ιδιαίτερα κάτι. Έχουμε μια περίεργη νοητική αδυναμία να φανταζόμαστε άγνωστές μας υπάρξεις σαν να έχουν όμοια με μας μορφή. Αυτό είναι τόσο πιο έντονο όσο πιο πολύ είναι προχωρημένη η άγνωστη ύπαρξη διανοητικά. Για την περίπτωση των όντων από το Σοσιδάραπ θα ήταν σίγουρα παραπλανητική κάθε τέτοια σύγκριση. Τα σώματά τους δεν έμοιαζαν με τα δικά μας. Είχαν την ευμεταβλητότητα της αμοιβάδας και όχι σταθερή πυκνότητα. Επειδή είχαν φυσικό έλεγχο πάνω στην βαρύτητα η ευκινησία τους ήταν μεγάλη. Αυτό σημαίνει πως μέσα στην θάλασσα δεν είχαν ανάγκη από νηκτικές κύστες, στη στεριά δεν χρειάζονταν πόδια και στον αέρα «πετούσαν» χωρίς φτερά.

Πάντως δεν τα χαρακτήριζε μεγάλη κινητικότητα, γιατί δεν είχαν φυσικούς εχθρούς και άφηναν συνήθως τα ρεύματα της θάλασσας ή τους ανέμους να κάνουν την απαιτούμενη ανανέωση του άμεσου φυσικού τους περιβάλλοντος. Για τις κατακόρυφες μετακινήσεις τους χρησιμοποιούσαν την βαρύτητα και για τις οριζόντιες εφάρμοζαν το θεώρημα που εξισώνει τη δράση με την αντίδραση. Απορροφούσαν αέρα μέσα στα σώματά τους και τον έδιωχναν με πίεση με τρόπο που να αυτοπροωθούνται. Κάτι παρόμοιο με τις ρευστο-ωθούμενες συσκευές μας. Αυτά τα σώματα όμως κάποτε εγκαταλείφτηκαν. Δεν ξέρουμε αν ήταν μετάλλαξη ή αν ήταν η κατεύθυνση που οδηγεί πάντα η εξέλιξη, πάντως τα σώματα τους ήταν άχρηστα πια και απόμειναν σαν καθαρές ενεργειακές οντότητες. Η αλλαγή συνέβη πρώτα στον Σόεθ κι αυτός βοήθησε και τους άλλους...»

«Μήπως μπορείτε να μας εξηγήσετε γιατί άλλες φυλές εξελίσσονται, όπως οι Προστάτες μας Ιλεγγά, άλλες μένουν περιορισμένες σε στενά σωματικά πλαίσια, όπως εμείς, και άλλες, όπως η κρυσταλλική φυλή του Βέγα, που έχει ηλεκτρομαγνητική σκέψη και μάλιστα στην περιοχή του ορατού σε μας φάσματος, δεν έχουν αναπτυχθεί πολιτιστικά ; ».

Ενώ ο καθηγητής προσπαθούσε να κρατήσει την παράδοση σ’ ένα καθαρά αφηγηματικό τόνο και ενώ δεν είχε το θέμα στην ουσία του αναφερθεί, οι ερωτήσεις τον έφερναν σε πολύ δύσκολη θέση: «Έχουμε δικά μας κριτήρια ; », «Έχουμε ελπίδες για εξέλιξη ; ». Ερωτήσεις, που μια απρόσεκτη απάντηση σ’ αυτές μπορούσε να γίνει αιτία για την συντριβή της περηφάνιας μιας φυλής, για την εγκατάλειψη κάθε προσπάθειας για πρόοδο, για εξέλιξη.

Οι σπουδαστές αλληλοκοιτάχτηκαν με σημασία. Γινόταν φανερό πως ο καθηγητής θα δυσκολευόταν να πει σήμερα αυτό που ήθελε να τους πει. Ίσως όμως να δυσκολευόταν περισσότερο επειδή αυτό που θα τους έλεγε δεν ήταν αυτό που ήθελε να τους πει αλλά αυτό που έπρεπε να τους πει, αυτό που είχε εγκριθεί.

Ο συντονιστικός υπολογιστής του πανεπιστήμιου που παρακολουθούσε κάθε δραστηριότητα έστειλε ένα γραπτό μήνυμα στον καθηγητή πως έμενε λίγη μόνο ώρα μέχρι το τέλος της παράδοσης.

«Δεν είναι απόλυτα σίγουρο», άρχισε ο Σογόλοεθ, «μα η ακινησία των κρυσταλλικών πλασμάτων φαίνεται πως έπαιξε τον πιο σημαντικό ρόλο για την πολιτιστική τους καθυστέρηση. Κάτι παρόμοιο μ’ αυτό που συμβαίνει στα δέντρα μας, που δεν είναι από την φύση εξοπλισμένα να δημιουργήσουν τεχνολογικό πολιτισμό. Για την ανάπτυξη του ιδεολογικού πολιτισμού οι περιορισμοί είναι λιγότεροι. Εδώ και πεντακόσιες περιστροφές έχουμε πιστοποιήσει πως τα δέντρα μας έχουν πνευματική ζωή. Δεν έχουμε όμως καταφέρει να επικοινωνήσουμε μαζί τους ακόμα. Τα κρυσταλλικά πλάσματα επικοινωνούν μεταξύ τους και παραδέχομαι πως είναι θαυμάσιο να βλέπεις την σκέψη του άλλου σαν ένα πολύχρωμο συντριβάνι, αλλά δεν έχουμε επικοινωνήσει ούτε μ’ αυτά. Έτσι θα μου επιτρέψετε να πω ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχουν αναπτυχθεί πολιτιστικά και εμείς να μη το ξέρουμε. Τεχνολογικό πολιτισμό πραγματικά δεν έχουν, ακόμα.

Το γιατί εξελίσσονται πολιτιστικά μερικές φυλές στα διάφορα αστρικά συστήματα δεν το ξέρουμε, μπορούμε απλά να παρατηρήσουμε ότι έτσι γίνεται. Πέστε ότι είναι μια στατιστική αλήθεια. Αυτό που είναι ιδιαίτερα περίεργο είναι το γιατί από τις διάφορες μορφές ζωής, που βρίσκονται σε ένα πλανήτη, εξελίσσεται μια, όχι πάντα η πιο προικισμένη. Αν πάρουμε για παράδειγμα εμάς και εξαιρέσουμε τις νοητικές μας ικανότητες, τότε βλέπουμε πως υπάρχουν στον πλανήτη μας πλάσματα σωματικά ισχυρότερα και ανθεκτικότερα ή με αισθήσεις οξύτερες. Γιατί εμείς ; Ποιος μας διάλεξε ;

Για να απαντήσω σ’ αυτά τα ερωτήματα θα συνεχίσω την ανασκόπηση από το σημείο που την αφήσαμε λίγο πριν.

Κάτω από την εποπτεία του Σόεθ οι Προστάτες μας Ιλεγγά με αξιοζήλευτη συλλογική εργασία μελέτησαν τη φύση και κατανόησαν τους νόμους της στην πιο ξελαμπικαρισμένη μορφή τους. Σαν ενεργειακά όντα μπορούσαν να μεταβάλλουν τα φυσικά φαινόμενα επηρεάζοντας κατάλληλα τον σχετικό νόμο. Μνήμη τους είχαν το περιβάλλον που με τα μικροσκοπικά και μακροσκοπικά ηλεκτρομαγνητικά του πεδία μπορεί να λάβει άπειρες καταστάσεις και να αποθηκεύσει άπειρες πληροφορίες. Η πόλωση που προκαλούσαν στο χώρο ήταν εντελώς παροδική, γιατί είχαν αρχίσει τα μεγάλα τους ταξίδια. Αποζημίωση για την ενέργεια που χαλούσαν έβρισκαν στην άφθονη κινητική ενέργεια της φύσης.

Οι τεράστιες αποστάσεις δεν τους εμπόδιζαν να επικοινωνούν και να αλλάζουν πληροφορίες. Και ταξίδευαν συνέχεια. Κάποιος απ’ όλους, ο Σολοβάιδ, σκέφτηκε να μείνει μόνιμα σ’ έναν πλανήτη και να συγκεντρώσει εκεί όλες τις πληροφορίες που δεχόταν, σχηματίζοντας μια τρομακτική σε όγκο βάση δεδομένων. Παρά τις συμβουλές του Σόεθ, εγκαταστάθηκε στον ψυχρό πλανήτη Σισαλόκ, που τώρα βράζει από την υψηλή χρησιμοποίηση.

Τα άλλα όντα από το Σοσιδάραπ είχαν διαφορετικές απόψεις. Σεβόντουσαν τη φυσική κατάσταση του χώρου που επισκεπτόντουσαν και όταν αυτός φιλοξενούσε ζωή με ευφυία τη βοηθούσαν να προχωρήσει στο μονοπάτι της εξέλιξης. Αυτή η βοήθεια είχε σαν αποτέλεσμά της εξελικτικά άλματα και επειδή δινόταν από πλάσματα με βαθιές κοινωνικές, φυσιολογικές και ψυχολογικές γνώσεις, ήσαν άλματα προόδου.

Εδώ μπορούμε να απαντήσουμε πως είναι θέμα τύχης το αν κάποια από τις πολλές μορφές ζωής, σ’ έναν πλανήτη, θα εξελιχτεί. Πρέπει να επιδράσει καταλυτικά κάποιος από τους Ιλεγγά.

Εδώ μπορούμε να απαντήσουμε πως μπορεί μια φυλή να έχει τη δική της βούληση και τα δικά της κριτήρια. Αρκεί να κρίνει κάποιος από τους Προστάτες μας πως η φυλή αυτή είναι κατάλληλη για πολιτισμό. Ξέρετε τώρα το Πρέπει και το Αρκεί.

Επειδή ο χρόνος μας τελείωσε, θα μιλήσουμε στην επόμενη συνάντησή μας για το πώς επηρέασε ο Σότσιρχ την εξέλιξη στον πλανήτη Σαμσόκιδ και γιατί η ηθική μας γενικά είναι επηρεασμένη από τις απόψεις των ενεργειακών όντων του αστρικού συστήματος Σοσιδάραπ».

Η τρισδιάστατη εικόνα του καθηγητή Σογόλοεθ χάθηκε και αυτό σήμαινε το τέλος του μαθήματος.

Οι σπουδαστές νωχελικά βγήκαν από ένα άνοιγμα της υποβρύχιας αίθουσας και κολύμπησαν προς την επιφάνεια του ρηχού ωκεανού που σκέπαζε τα τρία τέταρτα του πλανήτη Σαμσόκιδ. Εκεί ανάσαναν ελεύθερο αέρα και άρχισαν να συζητούν με τη βοήθεια των προσωπικών τους μεταφραστικών συσκευών, ενώ οι ακτίνες του Φωτοδότη χρυσόπαιζαν πάνω στα λέπια τους.

Στο βάθος του ορίζοντα, πέρα από τις κατοικημένες περιοχές, άρχιζε η αφιλόξενη στεριά με τα πολύχρωμα δέντρα της.

Το διήγημα έχει πάρει το δεύτερο βραβείο
στον διαγωνισμό σύντομου διηγήματος Ε.Φ.
του περιοδικού ΑΝΑΛΟΓΙΟ (τεύχος 9, Ιούνιος 1977).