Απολογισμός του 1ου Εργαστηριού (big bang)
Του Γιώργου Γούλα
Απ' όσο ξέρουμε, αυτή η ιστορία άρχισε κάπου στην Αμερική, το 1956.
Η βασική αναγκαιότητα που οδήγησε στα Εργαστήρια Συγγραφέων ήταν πιστεύω η αγωνία
αυτών των μοναχικών δημιουργών για το αν αξίζουν κάτι τα προϊόντα των κόπων τους,
για το αν λειτουργούν όπως οι ίδιοι ελπίζουν, για το αν γίνεται αντιληπτή η φωνή
τους από τον αναγνώστη, για το απολαμβάνει ο αναγνώστης το έργο τους -και με την
κρυφή ελπίδα για ένα "μπράβο, συνέχισε!".
Έτσι λοιπόν έχουμε μια ομάδα από συγγραφείς, που συνήθως δεν είναι ακόμα συγγραφείς,
και που συχνά γνωρίζονται ελάχιστα ή καθόλου μεταξύ τους. Μαζεύονται λοιπόν όλοι
αυτοί σ' ένα δωμάτιο - σε αυστηρή απομόνωση από όσους δεν μπορούν να καταλάβουν
την αγωνία τους - και λίγο-πολύ γυμνώνουν την ψυχή τους κι αρχίζουν τη συζήτηση.
Η σκέψη να οργανώσουμε κάτι παρόμοιο κι εδώ στην Ελλάδα μάς είχε κολλήσει με
αφορμή την ανθολογία του Νέιμον Νάιτ "Α pocketful of stars", η οποία περιέχει
διηγήματα που συζητήθηκαν στο Εργαστήρι του Μίλφορντ, το πρώτο του είδους,
που γινόταν μια φορά το χρόνο και κρατούσε μια εβδομάδα. Λέει ο Νάιτ, μεταξύ άλλων:
"Μ' όλο αυτό τα ασταμάτητο κουβεντολόι και τα ξενύχτια και τον γενικό ενθουσιασμό,
το Μίλφορντ μοιάζει με πάρτυ που κρατάει μια ολόκληρη εβδομάδα. Ύστερα από κάμποσα
τέτοια χρόνια, παρατηρήσαμε ότι το τέλος ενός Μίλφορντ πήγαινε και κόλλαγε στη αρχή
του επόμενου στη μνήμη μας· κι η ακολουθία τώρα φτιάχνει ένα ατελείωτο πάρτυ που
κρατάει 14 χρόνια, ή, αναλόγως πώς το βλέπεις, 14 εβδομάδες.
Όσοι έρχονται στο Μίλφορντ έχοντας παρακολουθήσει κι άλλα συνέδρια συγγραφέων,
επισημαίνουν την σχετική απουσία εχθρότητας και "καρφιών" στο συνέδριο. Έχω μια
θεωρία γι' αυτό: οι άνθρωποι μέσα σε μια κοινωνική ομάδα τείνουν να κάνουν ό,τι
είναι αναμενόμενο απ' αυτούς. Στο Μίλφορντ αυτό που είναι αναμενόμενο είναι να
βοηθήσουν ο ένας τον άλλον και να το απολαύσουν -και αυτό κάνουν".
Όσον αφορά εμάς, τώρα:
Εξ αρχής ο στόχος μας δεν ήταν μια εκδήλωση υψηλών τόνων, ούτε μας ενδιέφερε να
τραβήξουμε την προσοχή του κόσμου. Περισσότερο μάς ενδιέφερε μέσα σ' αυτό το
εργαστήρι να έχουμε υψηλό δείκτη συναδελφικότητας.
Το Εργαστήρι αυτό ήταν ουσιαστικά μια δοκιμή, να δούμε δηλαδή αν μπορεί να
βγει κάτι ωφέλιμο από μια τέτοιου είδους συνεργασία. Πάντως, το να δώσουμε τα
γραπτά μας σε συναδέλφους για να μας πουν πώς τα βλέπουν και να μάς επισημάνουν
κάποια λάθη μας δεν μπορεί να μάς κάνει κακό. Το αν τελικά μάς βοήθησε σε κάτι
αυτή η "εμπειρία", το ξέρει ο καθένας από μας για τον εαυτό του.
Εγώ δυο λόγια θέλω να πω σχετικά με το πώς είδα εγώ γενικά τα διηγήματα, και όχι μόνο:
Κατ' αρχήν, από τα 11, τα 4 ήταν ε.φ., τα 5 φάντασυ ή νταρκ φάντασυ και 2 που
είναι δύσκολο να ταξινομηθούν. Όμως όλα μπορεί να πει κανείς ότι ανήκουν στον
γενικό και ασαφή χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας. Η επακριβής ταξινόμησή τους
όμως είναι το λιγότερο που μας ενδιαφέρει στο εργαστήρι.
Όσον αφορά τον χειρισμό της γλώσσας, τα περισσότερα, αλλά όχι όλα τα κείμενα
ήταν ικανοποιητικά από αυτή την άποψη.
Ειδικότερα, κάποια προβλήματα που είδαμε αφορούσαν τη σύνταξη, τη στίξη -υπάρχουν
κι άλλα σημεία στίξης από την τελεία, το κόμμα και το θαυμαστικό -, κάποιες φορές
τα υποκείμενα και τα αντικείμενα δε φαίνονταν πουθενά και χάθηκαν και πολλοί τόνοι.
Κάποια διηγήματα χρειάζονταν λίγο περισσότερο ρετουσάρισμα στις εκφράσεις, και
μεγαλύτερη επιμονή στην επιλογή των σωστών λέξεων.
Και κάτι σημαντικό για μένα: Να βάζουμε ό,σα περισσότερα από την ψυχή μας μπορούμε
μέσα στις ιστορίες μας. Να βάζουμε ιδέες, προβληματισμούς μας, πράγματα που έχουν
εντυπωθεί κάποτε στο νου μας και πιστεύουμε ότι μπορεί να φανούν ενδιαφέροντα στους
άλλους -κι όλα αυτά χωρίς να ξεφύγουμε από τη φυσική ροή της αφήγησης...
Μια ιστορία που δεν έχει λίγη από την ψυχή μας μέσα της είναι κρύα, απρόσωπη,
αδιάφορη. Μέσα από τις ιστορίες μιλάμε στον αναγνώστη· ας είμαστε λοιπόν αληθινοί...
Το πρώτο Εργαστήρι Συγγραφέων οργανώθηκε από το big bang, όπου είχαμε δημοσιεύσει
μια αναγγελία, αλλά δεν θα ήθελα να το διαχωρίσουμε από το Εργαστήρι της ΑΛΕΦ,
γιατί οι περισσότεροι από τους συμμετασχόντες βρέθηκαν μέσα από τη λέσχη μας.
Ύστερα από πολύμηνες ζυμώσεις, καταφέραμε τελικά να διεξαχθεί όταν μάς είχε κλείσει
τους δρόμους ο Κλίντον, το διήμερο 20-21 Νοεμβρίου '99, στο Δικηγορικό Γραφείο της
Παρασκευής Γούλα.
Ένα μήνα πριν τη διεξαγωγή του Εργαστηριού του big bang, μας ανατέθηκε και το
Εργαστήρι της ΑΛΕΦ. Σε μια προσπάθεια να τα συμβιβάσουμε τα μπλέξαμε λίγο με
τις "technicalities", δηλαδή σχετικά με το ποιοι είχαν δικαίωμα να συμμετάσχουν,
συγκεκριμένα μάλιστα για όσους δεν είχαν έτοιμο διήγημα να υποβάλουν, αλλά ήθελαν
να εγγραφούν στην λογοτεχνική ομάδα της λέσχης. Τελικά ήταν μαζί μας δύο τέτοιοι
φίλοι, οι Γιάννης Καλύβας και Δημήτρης Τσάλλας, που δεσμεύτηκαν να υποβάλουν
διήγημα στο μέλλον. Θα προτιμούσαμε να είναι ακόμα δυο τρεις. Ζητώ συγγνώμη
για αυτή την ασάφεια που προκλήθηκε.
Είχαν υποβληθεί 11 πρωτότυπα διηγήματα, από τα οποία συζητήθηκαν και σχολιάστηκαν
τα 10. Έμεινε για την επόμενη συνάντηση το "Ο μάγος του Έκολς και το κρασί των
μανιταριών" της Δέσποινας Βούλγαρη.
o τρόπος διεξαγωγής του Εργαστηριού ήταν ο εξής:
Τα 11 διηγήματα στάλθηκαν στους συμμετέχοντες προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα
να τα διαβάσουν όλοι τους με προσοχή και να σημειώσουν πάνω στα αντίγραφα αυτά
τις παρατηρήσεις τους και τις (αντι-)προτάσεις τους, να επισημάνουν φραστικά λάθη,
αδυναμίες, ελλείψεις, σημεία που θα έπρεπε να τονιστούν λιγότερο ή περισσότερο...
Τις σημαντικότερες και ευρύτερου ενδιαφέροντος παρατηρήσεις τους σχετικά με τα
διηγήματα, καθώς και το ποια θεωρούν δυνατά σημεία του κάθε γραπτού (και συγγραφέα)
και ποια αδύνατα -και γιατί -κλήθηκαν να εκφράσουν στο Εργαστήρι παρουσία όλων των
συμμετεχόντων.
Τα αντίγραφα αυτά, με τις σημειώσεις επάνω τους, δόθηκαν μετά το τέλος της εκδήλωσης
στους συγγραφείς. Έτσι κάθε συμμετέχων συγγραφέας πήρε αρκετές απόψεις, προφορικές
και γραπτές, για το διήγημά του. Η διαδικασία ηχογραφήθηκε και κάθε συγγραφέας πήρε
μια (κακογραμένη, δυστυχώς) κασέτα με τη συζήτηση που αφορούσε το διήγημά του.
Οι συγγραφείς άρχισαν να καταφτάνουν στο δικηγορικό γραφείο που ήταν ο χώρος διεξαγωγής
του εργαστηριού (Χαριλάου Τρικούπη 18) εν μέσω βροχής, την ώρα που οι επιλεγμένοι
επίσημοι (ευτυχώς δεν επιλέχτηκε κανείς από εμάς) αποχαιρετούσαν τον ενοχλητικό
πλανητάρχη κι οι δρόμοι προς τα νοτιοανανατολικά ήταν αποκλεισμένοι. Οι περισσότεροι
δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, με εξαίρεση τα μέλη της Αθηναϊκής Λέσχης Ε.Φ.
Χρειαστήκαμε περίπου μια ώρα για ν' αρχίσουμε δουλειά -σε πλήρη απαρτία. Δεν διαβάστηκε
κανένα διήγημα, κι αυτή ήταν μια πολύ σωστή, όπως αποδείχτηκε, απόφαση, γιατί όλοι
είχαμε κάνει το καθήκον μας κι είχαμε διαβάσει δυο και τρεις φορές το κάθε κείμενο.
Στα περισσότερα διηγήματα, σχεδόν όλοι άρχισαν λέγοντας ότι, ναι, τους άρεσε... αλλά
στη συνέχεια οι απόψεις είχαν μεγάλη ποικιλία και ενδιαφέρον. Σε κάθε περίπτωση οι
συμμετέχοντες επισημάνανε κάποια δυνατά σημεία και κάποιες αδυναμίες. Πολλές απόψεις
έτυχε να συμφωνούν, ενώ άλλες διέφεραν, λιγότερο ή περισσότερο. Εμφανέστατη ήταν η
αγάπη όλων γι' αυτό που έκαναν, καθώς και η ειλικρίνεια με την οποία εκφράστηκαν.
Για παράδειγμα, ειπώθηκε κάποια στιγμή για κάποιο κείμενο: "Εάν δεν έπρεπε να διαβάσω
αυτό το διήγημα, θα το είχα παρατήσει από την τρίτη σελίδα". Κι όμως, το διάβασε
και το ξαναδιάβασε. Και στη συνέχεια, ο ίδιος ομιλητής έκανε μια πλήρη παράθεση
του τί ακριβώς τον ενόχλησε, τί του άρεσε, τί πίστευε ότι έπρεπε ν' αλλάξει στο
κείμενο. Ούτε μια στιγμή μέσα στο διήμερο δεν εντοπίστηκε η παραμικρή κακόβουλη
φράση. Το συναίσθημα που αβίαστα κυριάρχησε ήταν αυτό της συναδελφικότητας.
Στην 13-μελή παρέα υπήρχε μια αρκετά μεγάλη ποικιλία στον τρόπο που αντιμετωπίζεται
ένα γραπτό, στο τι ζητά κανείς και τι δε θέλει. Άλλοι θεωρούσαν ως ύψιστη ιεροσυλία
το επιστημονικό σφάλμα ή την αδύνατη διατύπωση, άλλοι όμως δεν έδιναν καθόλου σημασία
σ' αυτά. Άλλοι έβλεπαν τη δύναμη ή την πρωτοτυπία, άλλοι μελετούσαν τη δομή, την
εξέλιξη του μύθου, τις ανατροπές, κ. ο.κ.
Απ' ό,τι αποδείχτηκε, κάθε διήγημα χρειάστηκε σχεδόν μια ώρα συζήτηση. Κι όλες αυτές
οι ώρες ήταν απίστευτα διασκεδαστικές! Ακόμα και στα πιο δύσκολα κείμενα -τελικά
ίσως πιο πολύ σ' αυτά -η συζήτηση, με τα διάφορα επίπεδά της, δε μας άφησε να βαρεθούμε.
Τελικά, υπενθυμίσαμε στους συγγραφείς ότι τώρα, ύστερα απ' όλη αυτή τη συζήτηση,
πρέπει να ξαναδουλέψουν για μερικούς μήνες τα διηγήματα που υπέβαλαν και να μας
τα παραδώσουν σε τελική μορφή για τα περαιτέρω, δηλαδή την έκδοσή τους σε όποια
μορφή καταλήξουμε (έκδοση μέσω τυπογραφείου ή σε στυλ φανζίν).
Έχουμε ήδη στα χέρια μας δύο από αυτά και περιμένουμε και τα υπόλοιπα.
Τα διηγήματα που συζητήθηκαν ήταν:
01. Ζήτημα Επικοινωνίας (του Γιώργου Γούλα).
Το βάλαμε πρώτο για να σπάσει ο πάγος. Είχα ζητήσει από ένα φίλο, που δεν είναι
γνωστός στον κύκλο μας να διαβάσει αυτό το διήγημα και να βρει όλα τα κακά του.
Την έκανε πολύ καλά τη δουλειά του: εντόπισε ότι ο ήρωας και οι καταστάσεις είναι
τόσο σιχαμερά που απωθούν τον αναγνώστη και δεν του αφήνουν κανένα περιθώριο να
ταυτιστεί. Ότι μεγάλο μέρος είναι αρκετά μελό. Ότι το διήγημα αποτελείται από
δυο μέρη μάλλον ασύνδετα και για να λειτουργήσει η ιδέα της επικοινωνίας (που
ήταν το θέμα του) χρειαζόταν να συγκεντρωθεί ο συγγραφέας σε ένα μόνο από τα
πολλά επιμέρους θέματα που καταπιάνεται.
Οι παρευρισκόμενοι συνάδελφοι έδειξαν πολύ περισσότερο τακτ. Μόνο δυο από τους
12 κατάλαβαν ότι οι ήρωες της ιστορίας ήταν κατσαρίδες, γεγονός που το θεώρησα
αποτυχία, γιατί πίστευα ότι γίνεται αντιληπτό περίπου στη μέση του διηγήματος.
Άκουσα αρκετά θετικά σχόλια για την αφήγηση, για τις σκηνές που θύμιζαν κόμιξ,
για τις ιδέες, για τη σεξουαλική σκηνή, για τη σκηνή κατσαριδοκτονίας και για
το τέλος, ενώ άκουσα ευγενικές επικρίσεις για πολλά αδιευκρίνιστα σημεία, για
κάποιες παράταιρες σκηνές και για το τέλος, ακόμη και για την έλλειψη δύναμης
στην αφήγηση. Κάποιος πρότεινε να το κάνω μυθιστόρημα.
02. Ο Γάμος του Καραγκιόζη (του Γιώργου Μπούρα)
Εδώ η αφήγηση γίνεται από την οπτική γωνία μιας βίδας που είναι γεμάτη φοβίες
για κάτι τρομερούς τύπους: τρία δάχτυλα κι ένα κατσαβίδι. Βρίσκει τελικά την
ολοκλήρωση στον "γλυκό θάνατο", δηλαδή όταν τη βιδώνουν. Καλά λόγια ακούστηκαν
και γι' αυτή την θεόκουφη ιδέα, για μερικές πραγματικά αστείες σκηνές και για
μερικές αναλογίες με ανθρώπινες καταστάσεις. Επικρίθηκαν κάποιες ατυχείς φράσεις,
προτάθηκαν κάποιες αλλαγές, ενώ ένας πρότεινε να αφιερώνει ο συγγραφέας το
ανεξάντλητο χιούμορ του σε πιο σοβαρά πράγματα. Οι περισσότεροι όμως διαφώνησαν
λέγοντας ότι δεν είναι απαραίτητο κάθε διήγημα να έχει και κάποιο δίδαγμα.
03. Άγνωστο (του Απόστολου Μανουρά)
Ένα πολύ μικρό, ποιητικό κομμάτι με θέμα αρκετά γνωστό, ένα υπόγειο, περιορισμένο
κόσμο μετά από πυρηνική καταστροφή, κι έναν ήρωα που προτιμά την απόδραση και
ον σίγουρο θάνατο. Ελάχιστες παρατηρήσεις εδώ, που αφορούσαν κάποιες φράσεις
και το σχεδόν τετριμένο θέμα.
04. Η Κυρά των Δράκων (της Πόπης Βερνάρδου)
Ένα κορίτσι σ' έναν απροσδιόριστο χρόνο και τόπο που παλεύει να ξεπεράσει τις
φοβίες της. Μέσα από ένα ταξίδι που ακροβατεί μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας
καταφέρνει τελικά να βγει νικήτρια. Ιδιαίτερα καλογραμένο, εντελώς ήπιο σε τόνο
(ίσως είναι ένα ελάττωμα αυτό), με ενδιαφέρουσες ιδέες. Ότι επισημάνσεις έγιναν
εδώ αφορούσαν την προβλεψιμότητα της πλοκής (εδώ δεν συμφώνησαν όλοι), και μια
συγκεκριμένη αναστροφή στη θέση του ρήματος που εμφανιζόταν συχνά και θύμιζε παραμύθι.
05. Η Πτώση (της Ειρήνης Μαντά-Παπανδρέου)
Εδώ η συζήτηση είχε πολύ ψωμί. Η συγγραφέας απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη,
σε δεύτερο πρόσωπο, και μάλιστο με έντονο, επικριτικό ύφος. Τον βάζει σε μια
λεωφόρο χωρίς επιστροφή, που οδηγεί στην απώλεια. Η αντιστοιχία στα σύμβολα
είναι πολύ καλά δοσμένη, η δύναμη αναμφισβήτητη και έντονα ενοχλητική για τον
αναγνώστη, γεγονός που έφερε σε αμηχανία όλους μας, καθότι όλοι μας δυσκολευτήκαμε
να αποδεχτούμε όλες τις κατηγορίες που μας απευθύνθηκαν. Τελικά, ύστερα από
μακρά συζήτηση όλοι μας συμφωνήσαμε ότι έχει δίκιο το διήγημα. Κάποιες παρατηρήσεις
αφορούσαν το απαιτούμενο ρετουσάρισμα σε μερικές φράσεις ή λέξεις. Όλες οι άλλες
αναιρέθηκαν ύστερα από συζήτηση.
06. Τον έφαγε το φεγγάρι (της Ανθίππης Φιαμού)
Εδώ είχαμε ένα φαινόμενο που πάντα με κάνει να νιώθω άσχημα. Ένα εξόχως απολαυστικό
διήγημα χάνει πιστεύω αρκετή από τη δύναμή του μόνο και μόνο από το γεγονός ότι
εισάγει στοιχεία φανταστικού -τρόμου στην περίπτωσή μας. Πολλοί έπαινοι ακούστηκαν.
Όλοι σχεδόν συμφώνησαν ότι έπρεπε να φύγει η τελευταία πρόταση, δηλαδή κάπου δέκα
λέξεις. Περί τίνος πρόκειται; Στην Επανάσταση του 21, ένα ζευγάρι Έλληνες λυκάνθρωποι
με εθνική συνείδηση. Η δύναμη: η αφήγηση σε θαυμάσια γλώσσα εποχής, το χιούμορ,
οι αναφορές...
07. Μερικά στιγμιότυπα Επιστημονικής Μαλακίας (του Γιώργου Μάντη)
Ο συγγραφέας, που έχει διαβάσει δικά του διηγήματα σε εκδηλώσεις της λέσχης ΑΛΕΦ,
ομολόγησε ότι το κομμάτι αυτό είναι προϊόν αυτόματης γραφής. Ήταν κατά διαστήματα
απολαυστικό, εξουθενωτικό, ενοχλητικό, μεγαλειώδες, ασυνεχές, ... και πολλά ακόμη.
Άλλοι το εξέτασαν ως ό,τι ήταν, άλλοι προσπάθησαν να το φέρουν στα μέτρα τους.
Η συνισταμένη όλων όσων ακούστηκαν ήταν ότι είναι μια πολύ διασκεδαστική σάτιρα,
που θα μπορούσε να γίνει ακόμη και μυθιστόρημα, αλλά να παραλειφθούν αρκετές από
τις αλλεπάλληλες αναφορές κα'να δυό κάπως αδύνατα σημεία.
08. Σκοτάδι (του Κώστα Γερογιάννη)
Ένας επιστήμονας κατασκευάζει μια χρονομηχανή και ταξιδεύει στο μέλλον, όπου τον
περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη. Όλα αυτά σε μια σελίδα μόνο. Ένα "τεχνικό" πρόβλημα
επισημάνθηκε από τους περισσότερους, ακόμη και από τον συγγραφέα. Κατά τα άλλα
κανείς δεν βρήκε περιττολογίες σ' αυτό το διήγημα.
09. Το σημάδι του κακού (της Βάσως Χρήστου)
Ένας απροσδιόριστος τόπος, πενήντα χρόνια μετά τον μεγάλο πόλεμο των Μάγων.
Ένας κρύσταλλος, δίοδος για τρομερά δαιμόνια, κι ένας ξεχασμένος γερο - Μάγος, που
είναι η μόνη ελπίδα για τους Αρχιερείς και την καθεστηκυία τάξη τους. Ελαφρύ,
ευχάριστο, με σασπένς και τέλος που ξαφνιάζει. Έπαινοι ακούστηκαν για την ιδέα,
για τον κόσμο που έπλασε η συγγραφέας, για την νευρώδη αφήγηση, για το χιούμορ
και για το φινάλε, ως ιδέα. Προτάθηκαν αλλαγές σε φράσεις που παραπλανούσαν
(χωρίς να έχει τέτοια πρόθεση η συγγραφέας) και στην διατύπωση του τέλους.
Το χιουμοριστικό ύφος άρεσε στους περισσότερους, ένας όμως ομολόγησε ότι θα το
προτιμούσε σοβαρό.
Η συγγραφέας έλαβε υπόψη της όλα όσα ακούστηκαν και μας το παρέδωσε ήδη στην
τελική του μορφή. Αυτό το διήγημα ήταν η πρώτη επαφή του έργου της κας Χρήστου με
τον έξω κόσμο. Πολύ σύντομα θα γινόταν σχεδόν διάσημη, με την βράβευση του
μυθιστορήματός της "Ο Φύλακας των Ασπίδων". (Δες την εκδήλωση της ΑΛΕΦ, 21/05/2000).
10. Η σκληρή πραγματικότητα (του Κώστα Χαρίτου)
Ένας εξωγήινος έρχεται με κακές διαθέσεις να προετοιμάσει το έδαφος για την τελική
εισβολή. Όμως ιλαροτραγικά γεγονότα καταστρέφουν τους μηχανισμούς ακριβείας που
είναι απαραίτητοι για την επιβίωσή του. Τί τον κατατρόπωσε; Το κυκλοφοριακό χάος,
η αιθαλομίχλη και η τρύπα του όζοντος. Όλοι επαίνεσαν κάποιες σκηνές όπου χτυπιέσαι
από τα γέλια, μερικοί είχαν έτοιμες κι άλλες ιδέες για χιουμοριστικές και σατιρικές
σκηνές. Επίσης επισημάνθηκαν μερικές φράσεις που χρειάζονται ρετουσάρισμα.
Αυτά ήταν τα δέκα διηγήματα που συζητήσαμε.
Τώρα μια γενική παρατήρηση που ήθελα να κάνω για το εργαστήρι είναι η εξής:
Οι περισσότεροι εξέφρασαν την άποψη ότι δεν πρέπει να επεμβαίνει κανείς στην πλοκή,
στο ύφος ή γενικότερα στον τρόπο που επιλέγει ο συγγραφέας για να προσεγγίσει το θέμα
του, αλλά πρέπει κυρίως να προτείνει βελτιώσεις που είναι σχετικά εύκολο να γίνουν
και δεν τροποποιούν πολύ το διήγημα.
Δεν θέλω να απορρίψω την άποψη αυτή, αλλά για μένα είναι προτιμότερο να λέει κανείς
όλα όσα πιστεύει για το κάθε διήγημα. Αν κάνει λάθος, κάποιοι από τους παρευρισκόμενους
θα τον αντικρούσουν, όπως πράγματι έγινε σε αρκετές περιπτώσεις. Και βέβαια ο συγγραφέας
διαλέγει τί απ' όλα λαμβάνει υπόψη του.
Σ' αυτό το σημείο θέλω να ευχαριστήσω:
Α) την ΑΛΕΦ, για την τιμή που μου έκανε να μου εμπιστευτεί αυτό το αντικείμενο,
το οποίο πιθανότατα κάποιος άλλος θα το χειριζόταν αποτελεσματικότερα.
Β) όλους τους συμμετασχόντες, γιατί χάρις σ' εκείνους το ασυνήθιστο αυτό πείραμα
λειτούργησε θαυμάσια. Επισημαίνουμε ότι ο Γιώργος Μπούρας ήρθε από την Καλαμάτα
ειδικά για το εργαστήρι, οπότε δικαίως λόγω απόστασης τον ευχαριστούμε λίγο
περισσότερο από τους υπόλοιπους (ευτυχώς ήταν ο μόνος που έφερε το μπουκάλι κρασί
που ζητήθηκε ως όρος συμμετοχής, γιατί αλλιώς δε θα βλέπαμε να φύγουμε). Ακόμη
ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τον Απόστολο harkonnen Μανουρά, που έβαλε ένα χεράκι στην
οργάνωση. Ανεκτίμητη η προσφορά των Παναγιώτη Γούλα και Παρασκευής Μαράντου που
μας επέτρεψαν να ντουμανιάσουμε το δικηγορικό γραφείο τους με καπνούς, γέλια και θεωρίες.
Γ) Σε κανέναν απ' αυτούς, όμως, δε χρωστάω περισσότερα απ' όσα στην αγαπημένη μου
σύζυγο, για την ανοχή και την υπομονή της, παρ' όλο που ανήκει στη συντριπτική
πλειοψηφία των Ελλήνων -που δεν τους ενδιαφέρει η ε.φ.
Στην συνέχεια λοιπόν θα θέσω λίγους αρχικούς κανόνες σχετικά με το Εργαστήρι:
Α) Καθένας μπορεί να υποβάλει διήγημα για συζήτηση. (Παρένθεση: Αυτή την στιγμή το
Εργαστήρι δέχεται μόνο μέλη της ΑΛΕΦ. Όμως οποιοσδήποτε, που δεν είναι μέλος της ΑΛΕΦ,
μπορεί να υποβάλει το διήγημά του μαζί με την εγγραφή του στην Λέσχη. Νομίζω είναι μια
καθαρή και δίκαιη εξήγηση).
Β) Όποιος ειρωνεύεται μπορεί να αποβληθεί από την συνέχεια. Η κριτική επιβάλλεται να
είναι σκληρή. Επιτρέπεται ακόμη και το να είναι άδικη ή ρηχή. Απαγορεύεται όμως να
είναι κακόβουλη ή ειρωνική. (Σημείωση: Στην πρώτη, διήμερη, συνάντηση του Εργαστηριού
δεν είχαμε καμμιά τέτοια περίπτωση).
Γ) Οι συγγραφείς, που διήγημά τους έχει συζητηθεί σε προηγούμενη συνάντηση, πρέπει
να το δουλέψουν και να του δώσουν την τελική του μορφή. Τότε θα το παραδώσουν στο
Εργαστήρι και στη συνέχεια, σε συνεργασία με το Δ.Σ. της ΑΛΕΦ, θα αποφασίσουμε για
το αν και πότε θα διαβαστεί σε τακτική συνάντηση της Λέσχης. Όσοι έχουν παραδώσει
διορθωμένο διήγημα έχουν προτεραιότητα να υποβάλουν κι άλλο διήγημα στο Εργαστήρι,
έναντι εκείνων που δεν το έχουν δουλέψει.
Δ) Στις συναντήσεις μπορούν και πρέπει να συμμετέχουν όχι μόνο εκείνοι που πρόκειται
να συζητηθεί διήγημά τους, αλλά όλα τα μέλη της Λογοτεχνικής ομάδας. Δηλαδή όλοι όσοι
έχουν κάποτε υποβάλει διήγημά τους. Ο υπεύθυνος του Εργαστηριού μπορεί, κατά την κρίση
του, να κάνει δεκτούς στις συναντήσεις συγγραφείς που δεν έχουν ακόμη υποβάλει έργο τους.
Στην Λογοτεχνική Ομάδα ανήκουν μέχρι σήμερα που γράφεται αυτό το κείμενο οι παρακάτω:
(01) Πόπη Βερνάρδου, (02) Δέσποινα Βούλγαρη, (03) Κώστας Γερογιάννης, (04) Γιώργος Γούλας,
(05) Γιάννης Καλύβας, (06) Απόστολος Μανουράς, (07) Ειρήνη Μαντά - Παπανδρέου,
(08) Γιώργος Μάντης, (09) Μανώλης Μανωλάς, (10) Δημήτρης Τσάλλας, (11) Ανθίππη Φιαμού,
(12) Κώστας Χαρίτος, (13) Βάσω Χρήστου, (14) Γιώργος Παυλίδης, (15) Γιώργος Μπούρας.
Τώρα, πριν δηλώσετε συμμετοχές όποιοι άλλοι ενδιαφέρεστε, για να κλείσουμε την αναφορά
στην πρώτη συνεδρία του Εργαστηριού, θα ήθελα να μας πουν τη γνώμη τους οι συμμετέχοντες.
Περιμένω να μας πουν με ειλικρίνεια και χωρίς περιστροφές:
Α) τι τους προσέφερε αυτό το διήμερο, άξιζε τελικά τον κόπο;
Β) Έχουν να προτείνουν κάποια βελτίωση για τη συνέχεια;
Διαβάστηκε κατά τον Απολογισμό του 1ου Εργαστηριού (big bang),
στη συνάντηση της ΑΛΕΦ της 21.11.1999.
Ακολούθησαν οι εντυπώσεις και τα σχόλια των συμμετασχόντων, καθώς και ο προβληματισμός
κάποιων μη-συμμετασχόντων για το αν πράγματι ήταν τόσο καλό το κλίμα και τόσο ειλικρινή
τα σχόλια επί των διηγημάτων.
Κι όμως: και ειλικρινείς ήμασταν, και καμμία σφαγή δεν έλαβε χώρα.
Οι ενδιαφερόμενοι να επικοινωνούν με τον Γιώργο Γούλα,
Ερυθραίας 27, 113 63 Αθήνα, τηλ: 8841894.