Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ
της Βάσως Χρήστου
Η σημερινή παρουσίαση θα μπορούσε να ξεκινήσει με μια ερώτηση: Γιατί τη Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ κι όχι κάποιον άλλον συγγραφέα; Δεν είναι τόσο γνωστή στην Ελλάδα, πολλοί θεωρούν τα περισσότερα έργα της στην καλύτερη περίπτωση μέτρια, σε κάποιους δεν βρίσκουν καμιά απήχηση.
Γι αυτό ακριβώς ήταν σημαντικό να έρθουν τα άτομα αυτής της Λέσχης έστω και λίγο σε επαφή με το έργο της, με την ελπίδα να γίνει η σημερινή παρουσίαση ένα έναυσμα για κάποιους από εμάς να ρίξουμε μια καλύτερη ματιά σε όσα έχει γράψει ένα από τα άτομα που έθεσαν τα θεμέλια για πολλές από τις σύγχρονες τάσεις στο γυναικείο φάντασυ.
Πριν ξεκινήσουμε την παράθεση των γεγονότων της ζωής της, ας κάνουμε μια σύντομη περίληψη του έργου της:
Η Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγική συγγραφέας και εκδότρια.
Οι λόγοι που την κάνουν να ξεχωρίζει δεν ήταν τόσο οι κόσμοι που έπλασε, όσο οι πτυχές τις οποίες εξερεύνησε.
Βλέπουμε την ανθρώπινη φύση να ξετυλίγεται κι αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό όσο η συγγραφέας ωριμάζει. Η θέση των γυναικών στις ιστορίες της δίνει ένα άλλο φως στο φάντασυ της εποχής της. Τα θέματα που αφορούσαν τα δικαιώματα των γυναικών είναι συχνά το βασικό στοιχείο στα έργα της ΜΖΒ, χωρίς ωστόσο να δουλεύει σε μια μόνο διάσταση των ηρώων. Και οι καλοί και οι κακοί ήρωές της έχουν βάθος χαρακτήρα. Κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα του δικού μας πλανήτη μεταφέρονται μέσα στους κόσμους της. Επίσης την απασχολούν αρκετά προβλήματα σχετικά με την προσέγγιση διαφορετικών κοινωνιών, ταξικά συστήματα και το πρόβλημα της τεχνοκρατικής έναντι της παραδοσιακής κουλτούρας.
Τέλος, ως εκδότρια βοήθησε πολύ τους νέους συγγραφείς του χώρου, χωρίς ωστόσο να χαλαρώνει τις απαιτήσεις και να ρίχνει την ποιότητα των ανθολογιών της.
Βιογραφικά στοιχεία:
· grolier's encyclopedia
· Πηγές: internet: laurie a. rivers-fakhroo
fabrice rossi
diana paxon
Άγνωστοι συγγραφείς (που επιθυμούν την ανωνυμία)
(Σημείωση: Δεν θα έδινα μεγάλη βάση σε στοιχεία που κυκλοφορούν στο internet ανώνυμα, αν δεν ταυτίζονταν σε μεγάλο βαθμό με την εικόνα που είχα σχηματίσει προσωπικά).
· Αυτοβιογραφικά
στοιχεία από ανθολογίες και βιβλία της,
κυρίως από το greyhaven και τις σειρές sword & sorceress.
Παρά το γεγονός ότι η ΜΖΒ υπήρξε δημοφιλής και πολυγραφότατη συγγραφέας, οι βιογραφίες της είναι σύντομες, επειδή επιθυμούσε να κρατάει την προσωπική της ζωή ιδιωτική.
Πολλά από τα στοιχεία που εμφανίζονται στη σημερινή παρουσίαση είναι αυτοβιογραφικά αποσπάσματα, τα οποία υπήρχαν στις εισαγωγές των ανθολογιών που εξέδιδε τα τελευταία χρόνια. Τα περισσότερα είναι συμβουλές προς επίδοξους συγγραφείς, όπου περιγράφει τις δικές της εμπειρίες και τον τρόπο ζωής. Επίσης, συχνά, αναφέροντας τους λόγους που την έκαναν να επιλέξει ή να απορρίψει μια ιστορία, έχουμε μια βαθύτερη ματιά, έστω και βιαστική, στον τρόπο ζωής και σκέψης της.
Η Μάριον Έλινορ Ζίμμερ γεννήθηκε στο Ώλμπανυ της πολιτείας της Νέας Υόρκης στις 3 Ιουνίου του 1930.
Είχε Γερμανική (όπως φαίνεται και από το όνομα Ζίμμερ), αλλά και κάποια μακρινή Ινδιάνικη καταγωγή (native american). Αυτή την τελευταία πληροφορία την έχουμε από την ίδια, σε κάποια από τις εισαγωγές των ανθολογιών της.
Πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής της σε μια άγονη φάρμα της Νέας Αγγλίας, υποχρεωμένη εκ των πραγμάτων να κάνει εργασίες που της φαίνονταν δυσάρεστες και δύσκολες.
Τα άλογα δεν ήταν γι αυτήν διασκέδαση, αλλά δουλειά και μάλιστα βαριά, γι αυτό και αργότερα αναφέρει αρκετές φορές ότι δεν μπορεί να καταλάβει τον ενθουσιασμό τόσων συγγραφέων με τα άλογα και την τρυφερή αφοσίωση ανάμεσα σε άνθρωπο και άλογο, η οποία εμφανίζεται συχνά στη φάντασυ και μάλιστα παίρνει και μεταφυσικές διαστάσεις στα έργα άλλων συγγραφέων. Πραγματικά δεν έχουμε δει ποτέ ιστορία της όπου να αναφέρεται κάποια ιδιαίτερη σχέση ήρωα και αλόγου.
Η Μάριον αγαπούσε πολύ το διάβασμα και ασχολήθηκε με την Επιστημονική Φαντασία και τη Φάντασυ από τα πρώτα εφηβικά της χρόνια, όταν ακόμα και τα δύο αυτά είδη θεωρούνταν μάλλον ακατάλληλα για καθώς πρέπει νεαρές γυναίκες.
Σε μια εισαγωγή της στο sword &sorceress ii αναφέρει ότι οι γονείς της δεν ενέκριναν τα περιοδικά που διάβαζε επειδή είχαν πάντοτε ημίγυμνες κοπέλες στο εξώφυλλο (μιλάμε για τη δεκαετία του '40) και δεν πίστευαν ότι το περιεχόμενο ήταν σεμνό. Εκείνη θεωρούσε ότι επειδή η φαντασία γενικότερα ήταν αντικείμενο περιφρόνησης για τους άντρες της εποχής, οι εκδότες προτιμούσαν ένα σέξυ εξώφυλλο για να πουλήσουν καλύτερα.
Την ενδιέφερε ιδιαίτερα η θρησκεία σαν φαινόμενο και οι θρησκευτικές εκδηλώσεις των διαφόρων δογμάτων γι αυτό και πολύ συχνά στα έργα της βλέπουμε να περιγράφονται τελετές και δόγματα διαφόρων φανταστικών και μη θρησκειών.
Για τα πρώτα ερεθίσματα που είχε προς αυτή την κατεύθυνση, αναφέρει η ίδια στην εισαγωγή του βιβλίου Οι Ομίχλες του Άβαλον (the mists of avalon):
"Στα δεκαπέντε μου έκανα κοπάνες από το σχολείο πολύ πιο συχνά από όσο θα υπέθετε κανείς και κρυβόμουνα στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ώλμπανυ της Νέας Υόρκης για να διαβάσω την δεκάτομη έκδοση του Τζέημς Φρέηζερ 'Το Χρυσό Κλαδί' και το δεκαπεντάτομο σετ βιβλίων της συγκριτικής θρησκειολογίας, το οποίο περιελάμβανε και έναν τεράστιο τόμο πάνω στους Δρυίδες και την Κελτική θρησκεία."
Άρχισε να γράφει επιστημονική φαντασία πολύ νωρίς και έφτιαξε ένα δικό της φανζίν σε ηλικία 17 χρονών. Η ίδια υποστηρίζει ότι έγραφε από πολύ μικρή, αλλά ότι τα έργα της τότε ήταν πολύ συμβατικά και δεν φαινόταν καθόλου εκείνη την εποχή ότι είχε ταλέντο για κάτι περισσότερο.
Η πρώτη της πώληση ήταν σε ένα ερασιτεχνικό διαγωνισμό επιστημονικής φαντασίας στο fantastic/amazing stories το 1949. Πάντως μέχρι το 1952 (ή 53), που πούλησε την πρώτη της σύντομη ιστορία στο vortex science fiction, έγραφε κυρίως σε σχολικά περιοδικά και σε φανζίν. Δύο διηγήματά της εμφανίστηκαν στο vortex το 1953, το ένα λεγόταν keyhole (Κλειδαρότρυπα) και το άλλο (women only) (Μόνο Γυναίκες).
Το πρώτο της μυθιστόρημα a door through space (Πόρτα μέσα από το Διάστημα) ξεκίνησε από διήγημα στο περιοδικό venture τo 1957 (με το όνομα bird of prey) και εκδόθηκε από την ace το 1961.
Πολλά από τα πρώτα της διηγήματα είναι συγκεντρωμένα στο βιβλίο dark intruder.
Επίσης, μερικά από τα καλύτερα έργα της είναι συγκεντρωμένα στην ανθολογία best of marion zimmer bradley, την οποία επιμελήθηκε ο martin greenberg για την orbit στην Αγγλία και την daw books στην Αμερική.
Παράλληλα, στην προσωπική της ζωή, παντρεύτηκε τον Ρόμπερτ Άλντεν Μπράντλεϋ το 1949 και έζησε για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα μαζί του στο Τέξας. Από τα λεγόμενά της φαίνεται ότι το Τέξας ήταν ένας τόπος όπου αισθανόταν δυστυχισμένη και παγιδευμένη. Μάλιστα, μεταξύ αστείου και σοβαρού, σε κάποια από τις εισαγωγές της στο s&s αναφέρει ότι επειδή δεν πήγαινε πολύ στην εκκλησία, παρόλο που δίδασκε σε κάποια χορωδία Μεθοδιστών, και επειδή έγραφε για μάγισσες, οι γείτονες την θεωρούσαν σατανίστρια.
Όταν τελικά εγκατέλειψε τον Ρόμπερτ Μπράντλεϋ, το 1964, έφυγε αμέσως από το Τέξας.
Σύμφωνα με τα λεγόμενά της, διατήρησε πολύ καλές σχέσεις με τον πρώτο της άντρα μέχρι το θάνατό του. Από τον πρώτο της γάμο απόκτησε έναν γιο, τον Ντέηβιντ Μπράντλεϋ. Παρόλο που η ΜΖΒ ξαναπαντρεύτηκε, κράτησε το όνομα του πρώτου της συζύγου (τουλάχιστον επαγγελματικά), προφανώς για λόγους δημοσιότητας, εφόσον είχε ήδη αρκετές δημοσιεύσεις πριν το διαζύγιό της.
Στο s&six δηλώνει ότι εγκατέλειψε 3 φορές κολεγιακές σπουδές πάνω στην εκπαίδευση, την πρώτη το suny του Ώλμπανυ, τη δεύτερη το simmon-hardins στο abilene του Τέξας και την τρίτη τα μεταπτυχιακά στο university of california στο Μπέρκλεϋ.
Ωστόσο ξέρουμε ότι, αφού εγκατέλειψε μια φορά ένα πρόγραμμα σπουδών στο Σίμμον-Χάρντινς, τελικά αποφοίτησε από κει και μάλιστα σε τρεις περιοχές συγκέντρωσης: Εκπαίδευση, Ψυχολογία και Ισπανικά.
Πάντως, για το πανεπιστήμιο από όπου αποφοίτησε το μόνο που είχε να πει ήταν ότι ‘πρόκειται ένα τρίτης κατηγορίας θρησκευτικό κολέγιο του Νότου’. Δεν είχε καλή γνώμη για την συμβατική μορφή της εκπαίδευσης στα σχολεία, και παρά τις σπουδές της στην εκπαίδευση, δεν δίδαξε ποτέ παιδιά σε δημόσια σχολεία. Η βασική αιτία που το απέφυγε ήταν ότι δεν επιθυμούσε να κάνει τον παιδονόμο. Σ' όλες όμως τις συζητήσεις της φαίνεται ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα τη μόρφωση και θεωρούσε ότι οι σύγχρονοι και νεώτεροί της Αμερικανοί δεν έπαιρναν αρκετή.
Πολλές φορές την είχαν συμβουλέψει να γράψει κάτι πιο εμπορικό αντί για επιστημονική φαντασία, αλλά εκείνη επέμενε σ΄ αυτό που ονόμαζε στην "αίσθηση του θαυμαστού" (sense of wonder).
Είχε συχνά πρόβλημα να πείσει τους καθηγητές της ότι αυτά που έγραφε ήταν καλά και γι αυτό συνιστούσε στους νεαρούς συγγραφείς να αποφεύγουν τα μαθήματα του creative writing και να προτιμούν να διαβάζουν. Τελικά αναγκάστηκε να γράψει ποιήματα για να αποφοιτήσει, γι αυτό και ομολογεί ότι δεν συμπαθούσε και πολύ την ηρωική και φανταστική ποίηση.
Ξεκίνησε μεταπτυχιακά στον Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ από το 1965 μέχρι το 1967, αλλά δεν κατάφερε να τελειώσει, επειδή εκείνη την εποχή την απασχόλησε πολύ το γράψιμο και τα παιδιά της. (Αυτή ήταν η τρίτη φορά που εγκατέλειψε σπουδές). Είχε ήδη παντρευτεί τότε τον walter Βreen, από τον οποίο απόκτησε δύο ακόμα παιδιά, τον patrick breen και τη Μόιρα (νυν Μόιρα Στερν).
Αγαπούσε την κλασική μουσική και ένα από τα παιδικά της όνειρα ήταν να γίνει τραγουδίστρια της όπερας και να μπορεί να υποστηρίξει την τέχνη της γράφοντας. Ωστόσο, επειδή δεν τα κατάφερε με την όπερα και δεν μπορούσε να ζήσει μόνο γράφοντας, στα πρώτα χρόνια της συγγραφικής της καριέρας, έκανε πολλές διαφορετικές δουλειές. Η ποικιλία είναι πολύ μεγάλη και ετερογενής, όπως στόχος σε καρναβάλι, πλασιέ φορεμάτων, συγγραφέας εξομολογήσεων σε περιοδικά.
Στο ΜΖΒ best αναφέρει και άλλες δουλειές όπως: χαρτορίχτρα σε πανηγύρι, τραγουδίστρια σε γάμους, δασκάλα παιδικής χορωδίας σε εκκλησία του Τέξας και γενικά διάφορες δουλειές όπου μπορούσε να μεταφέρει μαζί και τα παιδιά της.
Έγραφε πάντα τις πολύ πρωινές ώρες. Ξυπνούσε στις πέντε το πρωί και έγραφε όταν τα παιδιά της κοιμόνταν και αργότερα τις πρωινές ώρες που έλειπαν στο σχολείο.
Μια συμβουλή ειδικά προς τις γυναίκες συγγραφείς που θεωρούσε ότι έχουν πολύ λιγότερο χρόνο από τους άντρες ήταν να μην περιμένουν να βρουν χρόνο για το γράψιμο αλλά να φτιάξουν χρόνο.
Ο πρώτος της σύζυγος ανέφερε τη συνήθειά της να γράφει σαν αντικοινωνική αρρώστια επειδή τη χρησιμοποιούσε σαν δικαιολογία για να αποφεύγει τις απογευματινές συναντήσεις με τους γείτονες στη μικρή πόλη του Τέξας όπου κατοικούσαν.
Δεν αγαπούσε την τηλεόραση ούτε και τα κόμικς και ακόμα και τις ταινίες τις θεωρούσε συχνά χάσιμο χρόνου σε σχέση με το διάβασμα ενός βιβλίου.
Μάλιστα, χαριτολογώντας για το πόσο πολύ και πόσο γρήγορα διάβαζε, αναφέρει ότι κάποτε έδιωξε έναν πλασιέ που προσπαθούσε να της πουλήσει μια μέθοδο γρήγορου διαβάσματος, λέγοντας: "Ήδη διαβάζω τόσο γρήγορα που ξεμένω από υλικό για διάβασμα! Μη μου κάνεις τη ζωή μου χειρότερη!"
*****
Μερικές ακόμα πληροφορίες για την οικογενειακή της κατάσταση και τον τρόπο ζωής της, οι οποίες ίσως αποτελέσουν και μια εξήγηση για τις σχέσεις που περιέγραφε σε διάφορα έργα της (ήταν συνηθισμένο σε πολλές ιστορίες της ένα περιβάλλον όπου ζούσαν πολλοί άνθρωποι μαζί, π.χ. ναοί, κοινοβιακές κοινότητες κλπ), προκύπτουν από την εισαγωγή της στην ανθολογία greyhaven. Αυτή ήταν η πρώτη ανθολογία όπου η ΜΖΒ εργάστηκε σαν εκδότρια (1983).
Αναφέρει λοιπόν η Μάριον στην εισαγωγή της:
Σε φυσικό επίπεδο το greyhaven είναι ένα τεράστιο, γκρίζο σπίτι
στην συνοικία Κλερμόντ στους λόφους του Μπέρκλεϋ. Όταν όμως το δούμε από κοντά
είναι το σπιτικό μιας εκτεταμένης οικογένειας. Σε άλλο επίπεδο είναι το κέντρο
ενός κύκλου, μια σχολή συγγραφέων, όχι μόνο στο Μπέρκλεϋ αλλά και σε ολόκληρο
τον κόσμο της επιστημονικής φαντασίας και της φάντασυ.
Αρχικά
ξεκίνησε να είναι σπίτι της Μάριον Ζίμμερ και του κατά δεκατρία χρόνια νεώτερου
αδελφού της, Πωλ Έντουιν Ζίμμερ, οι οποίοι συγκατοικούσαν ήδη πολλά χρόνια με
τον Τζον ντε Κλες, που τον θεωρούσαν θετό τους αδελφό. Γι αυτό εξάλλου το λόγο,
όταν η Μάριον αναφέρεται στην Νταϊάνα Πάξον που ήταν γυναίκα του Τζον, την
αναφέρει σαν νύφη της και σαν γυναίκα του αδελφού της, πράγμα που προκαλεί συχνά
σύγχυση.
Ο Τζον ντε
Κλες εγκαταστάθηκε στο σπίτι της οικογένειας στο Ώλμπανυ το 1962, όταν η Μάριον
ήταν ακόμη στο Τέξας. Όταν διαλύθηκε το σπιτικό στο Ώλμπανυ, όλα τα αδέλφια και
η μητέρα εγκαταστάθηκαν στο Μπέρκλεϋ.
Και οι τρεις
ήταν παντρεμένοι, η Μάριον για δεύτερη φορά όταν πήγε να κατοικήσει στο Μπέρκλεϋ.
Η οικογένεια επεκτάθηκε πολύ γρήγορα, μια που και οι τρεις γάμοι υπήρξαν
καρποφόροι, με αποτέλεσμα ένα μέρος του σπιτικού, συγκεκριμένα η Μάριον και η
οικογένειά της να εγκατασταθούν σε ένα άλλο αντίστοιχο οίκημα το
greenwalls. Και από τα δύο σπίτια πέρασε μεγάλος αριθμός
ανθρώπων, σαν φίλοι, επισκέπτες, γραμματείς, babysitters
κλπ. και μια που τα παρόμοια έλκονταν πολλοί από τους επισκέπτες ήταν
εκκολαπτόμενοι συγγραφείς και τους δόθηκε χώρος και χρόνος για γράψιμο μέσα στα
δύο σπιτικά.
Στο greenwalls η Μάριον έδινε και μαθήματα συγγραφής.
Οι συγκάτοικοι συζητούσαν και αντάλλασσαν ιδέες για τους κόσμους τους και για τους ήρωές τους, χωρίς ωστόσο να καταλήγουν να γράφουν όλοι το ίδιο είδος και με τον ίδιο τρόπο. Με λίγα λόγια θα μπορούσε κανείς να δει την κατάσταση σαν ένα διαρκές εργαστήρι και σχολή συγγραφέων. Η ίδια η Μάριον στην εισαγωγή του τόμου λέει ότι αν κάποτε γράψουν για τη σχολή αυτή, ελπίζει να αποτελέσει η εισαγωγή του βιβλίου greyhaven μια καλή αρχή για την έρευνά τους.
Τα εργαστήρια συγγραφέων κατά τη Μάριον έπρεπε να είναι παραγωγικά σε εκείνες τις συγκεκριμένες ώρες. Δεν συμπαθούσε τα εργαστήρια όπου παρουσιάζονται γραμμένα έργα και όπου είτε υπάρχει η υπερ-φιλική κριτική είτε η καλυμμένη ή ανοιχτή εχθρότητα.
Τέλος, αξίζει τον κόπο να αναφέρουμε και μια ακόμα δραστηριότητα, που ξεκίνησε από τον κύκλο της ΜΖΒ και που είναι η sca.
Το 1966, η Μάριον έκανε ένα πάρτι σε Γοτθικό περιβάλλον. Η προσοχή της στην αυθεντικότητα των λεπτομερειών της εποχής -ρούχα, φαγητό και διακόσμηση- γέννησαν την κοινότητα της sca, η οποία ξεκίνησε από εκείνη την παρέα και εξελίχθηκε σε έναν διεθνή οργανισμό με πάνω από 25,000 μέλη και πολύ περισσότερους φίλους, που αναβιώνουν μεσαιωνικά γεγονότα σε τακτική βάση. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο οργανισμός αυτός έχει αυστηρή ιεραρχία και υπάρχουν κανόνες ως προς το πώς μπορεί να κανείς να πάρει μια θέση μέσα στην κοινωνία του. Μια ακόμα ιδρύτρια, η Νταϊάνα Πάξον ήταν, όπως αναφέραμε, γυναίκα του θετού της αδελφού jon de cles. Ενεργό μέλος της sca ήταν και ο αδελφός της paul edwin zimmer.
Για την ιστορία, λέμε ότι το όνομα δεν είναι προϊόν βαθιάς σκέψης και εκτενών συζητήσεων, αλλά προέκυψε αυθόρμητα από μια συνομιλία, όταν η ΜΖΒ θέλησε να κλείσει κάποιο δημόσιο χώρο για τις εκδηλώσεις της ομάδας. Στην ερώτηση του υπεύθυνου ποια ονομασία έχει ο οργανισμός που χρειάζεται το χώρο, εκείνη απάντησε society for creative anachronism. Ο τίτλος έπιασε και παραμένει σε ισχύ μέχρι σήμερα.
*****
Παρόλο που θα ήταν καλή ιδέα να περιγράψει κανείς το έργο ενός συγγραφέα χρονολογικά, εδώ υπάρχει μια ιδιαιτερότητα. Επειδή η ΜΖΒ δημιούργησε τον κόσμο του darkover, κι αυτός ο κόσμος βρισκόταν σε εξέλιξη για 40 σχεδόν χρόνια, είναι δύσκολο να δούμε τη δουλειά της χρονολογικά και ίσως θα πρέπει να τη χωρίσουμε σε κατηγορίες. Εξάλλου, εκτός από συγγραφέας υπήρξε και επί πολλά χρόνια (16 συγκεκριμένα) εκδότρια ανθολογιών. Αν προσθέσουμε σε αυτά τα στοιχεία τη μεγάλη της δημιουργικότητα και το γεγονός ότι δούλευε πολλά έργα ταυτόχρονα, μια χρονολογική κατάταξη θα ήταν ανέφικτη.
Χωρίζοντας το έργο σε κατηγορίες, θα προσπαθήσουμε να το δούμε μέσα στις κατηγορίες αυτές (ει δυνατόν χρονολογικά) και θα μιλήσουμε για γενικά έργα επιστημονικής φαντασίας και φάντασυ, για τον κόσμο του darkover και για το γενικότερο πλαίσιο της σύγκρουσης πολιτισμών και θρησκειών, μέσα στο οποίο υπάγονται έργα όπως το firebrand (που αφορά την άλωση της Τροίας), αλλά και το πιο διάσημο βιβλίο της Οι Ομίχλες του Άβαλον.
Αναφορές για τα περιεχόμενα και κριτική του κάθε βιβλίου δίνονται εκεί που υπήρχε είτε μια γνώμη από πρώτο χέρι είτε μια επαρκώς τεκμηριωμένη ξένη άποψη από άλλη πηγή.
the catch trap (1979) Μια αντισυμβατική ιστορία σε ένα τσίρκο, η οποία αφορά την ανδρική ομοφυλοφιλία.
the door through space (1961), space opera
seven from the stars (1962), space opera. Διηγείται τις περιπέτειες επτά διαπλανητικών εξόριστων που βρέθηκαν στη Γη.
Έργο επιστημονικής φαντασίας, παρόλο που στην αρχή δείχνει να διαδραματίζεται σε περιβάλλον μαγείας και φαντασίας.
Χρησιμοποιεί ένα από τα γνωστά τώρα πια κόλπα της μεταφοράς σε άλλο σώμα και τελικά σε άλλο χρόνο. Ίσως το 1964 να ήταν πρωτότυπο να ξεκινήσει η ιστορία με μια τέτοια παραδοχή.
Πάντως, ο ήρωας michael kenscott, ραδιοηλεκτρολόγος της γης (λογικά της εποχής που γράφτηκε η ιστορία ή το πολύ σε κάποιο εγγύς μέλλον), μεταφέρεται ακούσια μέσα στο σώμα του adric, ενός άρχοντα της narabedla.
Εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι ότι ο adric φαίνεται να έχει ριζικά αντίθετο χαρακτήρα από τον φιλήσυχο mike και όχι μόνο επειδή ο ένας είναι επιστήμονας της γης και ο άλλος άρχοντας της narabedla, αλλά επειδή ο adric είναι κακόβουλος και διψασμένος για αίμα και εκδίκηση.
Οι δύο φύσεις κυριαρχούν πάνω στον ήρωα, με πότε τον έναν να υπερισχύει και πότε τον άλλον. Το αποτέλεσμα συχνά γοητεύει, ειδικά όταν κυριαρχεί η γήινη πλευρά του ήρωα, ο οποίος δεν γνωρίζει τίποτα για την κοινωνία όπου βρίσκεται και για τους κινδύνους της, αλλά που ωστόσο λειτουργεί αντανακλαστικά μέσα στο σώμα του άλλου. Η εναλλαγή του jekyll με τον hayd συνεχίζεται μέχρις ότου (λίγο ανεξήγητα) έρχεται και το σώμα του mike μέσα από την χρονική έλλειψη και τότε ο καθένας παίρνει το ρόλο του, με τον γήινο να κάνει πολλά απροσδόκητα στην κοινωνία που καταλαβαίνει όλο και περισσότερο ότι δεν είναι ακριβώς 'μαγική'. Πολλά εξηγούνται με χρήση ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, κι έτσι τα φυλαχτά γίνονται ασπίδες προστασίας από ηχητικά σήματα, οι τελετουργικές θυσίες, ηλεκτροπληξίες, οι κρύπτες των μάγων ηλεκτρονικές παγίδες κ.ο.κ.
Και πού ακριβώς βρίσκονται τα κυνηγετικά falcons του τίτλου;
Στο ότι οι άρχοντες της narabedla έχουν φτιάξει ένα είδος μάσκας και φτερωτού σώματος μέσα στο οποίο μπορούν να μεταφέρουν τη διάνοιά τους και να πολεμήσουν τον εχθρό τους μεταμορφωμένοι σε πουλιά.
Μια ιστορία που διαβάζεται εύκολα. Σίγουρα δεν είναι πρωτότυπη τώρα αλλά προσφέρει μια ευχάριστη περιπέτεια και έχει μερικές καλές ιδέες στη σχέση κοινών ανθρώπων και μάγων.
Μερικές από τις ιδέες και τις καταστάσεις που εμφανίζονται στο the door through space και στο falcons of narabedla αγγίζουν οριακά τον κόσμο του darkover, στον οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα.
the brass dragon (1963, 1983), μια νεανική ιστορία
colors of space (1969)
the endless voyage (1975)
the endless universe (1979)
Μια βελτιωμένη έκδοση της ιστορίας της Αρένας, που έχουμε συναντήσει σαν κλασικό θέμα, αλλά από μια ενδιαφέρουσα οπτική γωνία.
o Ντέην Μάρς, φίλος της περιπέτειας στη Γη, απάγεται από ένα διαστημόπλοιο των Μέκχαρ, δουλεμπόρων του διαστήματος και βρίσκεται τελικά σε έναν κόσμο όπου έχουν μια και μοναδική ευκαιρία να αποκτήσουν την ελευθερία τους, αλλά το τίμημα είναι μια μάχη μέχρι θανάτου με τους κυνηγούς του κόκκινου φεγγαριού. Η μάχη διαρκεί έντεκα μέρες, οι κανόνες είναι απόλυτα σεβαστοί και το κυνήγι παίρνει τη μορφή μιας τελετουργίας που κρατάει από τη μια έκλειψη του φεγγαριού μέχρι την επόμενη. Κανένας δεν ξέρει το πρόσωπο των κυνηγών. Ο μύθος λέει ότι εμφανίζονται μόνο σε αυτούς που σκοτώνουν, γεγονός όχι ιδιαίτερα παρήγορο.
Πέρα από τη φυσική περιπέτεια πάνω στο κόκκινο φεγγάρι, ο Ντέην και οι φίλοι του αντιμετωπίζουν στην πραγματικότητα την ψυχολογική περιπέτεια της αλλοτρίωσης που υφίσταται οποιοδήποτε πλάσμα γνωρίζει για ένα τόσο μεγάλο διάστημα ότι το καταδιώκουν κι ότι δεν γνωρίζει το πρόσωπο του διώκτη τους. Ηθικοί κανόνες καταρρέουν κι ο καθένας από τους κυνηγημένους αντιδρά ανάλογα με τον τρόπο που του επιβάλει το ένστικτο της επιβίωσης.
Η ΜΖΒ χειρίζεται αυτή την ψυχογραφική ιστορία με εξαιρετικό τρόπο. Επί πλέον, το βιβλίο είναι γραμμένο σε συνεργασία με τον αδελφό της paul edwin zimmer, με τη βοήθεια του οποίου έχουν μεταφερθεί στο κείμενο πολλές από τις γνώσεις του για τα όπλα και τις μάχες σώμα μα σώμα. Πρόκειται για γνώσεις που τα δύο αδέλφια αποκόμισαν από την πολυετή τους συμμετοχή στην sca.
Γραμμένο μαζί με τον αδελφό της paul edwin zimmer.
Ο Ντέην και οι δυό από τους τρεις φίλους του, οι οποίοι επιβίωσαν του κυνηγιού στο Κόκκινο Φεγγάρι, καλούνται τώρα ως έμπειροι και δοκιμασμένοι τυχοδιώκτες να διαλευκάνουν την εξαφάνιση δυό ομάδων ερευνητών στον πρωτόγονο για τα δεδομένα της προοδευμένης και φιλειρηνικής Ένωσης, πλανήτη Μπέλσαρ.
Αρχικά η ιστορία θυμίζει λίγο κλασική περιπέτεια original startrek, με αρκετά κλισέ και τις κλασικές αρχικές συνθήκες όπου δεν λειτουργούν οι επικοινωνητές με το σκάφος, η βάση έχει εγκαταλειφθεί χωρίς ίχνη κλπ, αλλά η συνέχεια είναι λίγο διαφορετική.
the ruins of isis (1980)
survey ship (1980)
warrior woman (1985)
Ένα έργο που αρχικά δεν φαίνεται καθόλου να ανήκει στην επιστημονική φαντασία και ούτε καν στη φάντασυ. Πέρα από το ότι διαδραματίζεται σε έναν άγνωστο τόπο και σε περιβάλλον μη τεχνολογικό, με γυναίκες μονομάχους σε αρένα και μια συνηθισμένη περιπέτεια όπου οι ηρωίδες πηγαίνουν από τόπο σε τόπο για να στρατολογήσουν και άλλες μονομάχους, δεν φαίνεται να συμβαίνει τίποτα το ιδιαίτερο.
Η βασική ηρωίδα έχει χάσει τη μνήμη της, και το εφέ της γραφής του βιβλίου σε πρώτο πρόσωπο και σε ενεστώτα επιτείνει την αίσθηση ότι δεν υπάρχει παρελθόν. Ωστόσο, κάποια στιγμή ανακαλύπτουμε ότι η ηρωίδα είναι επισκέπτρια από έναν άλλο πλανήτη και βρίσκεται στον κόσμο αυτό για να μελετήσει μαζί με τους συνεργάτες της το κοινωνικό φαινόμενο της ύπαρξης μιας Αρένας μονομάχων.
drums of darkness (1976), αστρολογική γοτθική ιστορία
house between the worlds (1981), έργο φάντασυ, το οποίο έγινε ωστόσο πρόταση του science fiction book club.
the inheritor (1984) - witch hill (1990). Το δεύτερο αποτελεί συνέχεια του πρώτου.
night's daughter (1984)
Πρόκειται για μια μεταφορά του μαγεμένου αυλού του Μότσαρτ, με τους ίδιους ήρωες, τον Σαράστρο, τη βασίλισσα της Νύχτας και την κόρη της, τις δοκιμασίες που περνούν οι νεαροί ήρωες και την κυριαρχία της αγάπης και του φωτός πάνω στο σκοτάδι.
Η ίδια η Μπράντλεϋ δήλωνε ότι της άρεσαν τα θετικά μηνύματα και η νίκη επί του κακού, αρκεί να μην είχε το κείμενο τη μορφή της κατήχησης.
Γνωστό και ως the atlantean saga: σε δύο μέρη web of light, web of darkness.
Αρχικά γραμμένο το 1950.
Μια άλλη εκδοχή για το γνωστό θέμα του μύθου της Ατλαντίδας, χωρίς ωστόσο την κλασική κορύφωση της καταβύθισης του νησιού. Πρωτοτυπεί στο ότι η καταστροφή εμφανίζεται ως επικείμενη και ως συνέπεια ενεργειών που έχουν ξεκινήσει από κάπου αλλού. Με εξαίρεση μερικά κεφάλαια προς το τέλος όλη η ιστορία διαδραματίζεται σε κάποιο άλλο σημείο και όχι στην ίδια την Ατλαντίδα, που ωστόσο παίζει μεγάλο ρόλο στα πρόσωπα που πλέκουν το νήμα της καταστροφής..
Έντονα μυστικιστικό, κινείται συχνά στα όρια του τρόμου. Αν αγνοήσει κανείς το θέμα της Ατλαντίδας θα μπορούσε να το περιγράψει ως μια ιστορία όπου μια αθώα ιέρεια του φωτός βυθίζεται αργά αλλά σταθερά μέσα στο σκοτάδι και στη μαύρη μαγεία, αλλά επανέρχεται, εξαγνίζεται, πληρώνει και γυρίζει στο φως.
Ιστορία με έντονα συναισθήματα, πυκνή πλοκή, αλλά λίγη περιπέτεια. Στην πραγματικότητα όλη η ιστορία διαδραματίζεται μέσα στους ναούς του φωτός, της μητέρας, των μάγων και των δαιμονολατρών και έχει μια στατικότητα.
Η γυναικεία σκοπιά των πράξεων έρχεται έντονα στο προσκήνιο. Ίσως το βιβλίο να κουράζει με την υπερβολική μυστικοπάθεια, τους ατελείωτους και μερικές φορές αντικρουόμενους κανόνες των διαφόρων ναών, τους οποίους πρέπει να γνωρίζουμε για να καταλαβαίνουμε τις συνέπειες των πράξεων, αλλά και τους φόβους των ηρώων. Επειδή δεν είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς βαθιά ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα νόμων και συνεπειών, δεν αισθάνεται πάντοτε να ταυτίζεται με τους ήρωες, γεγονός που ίσως συμβάλει στην μικρή σχετικά εμπορική επιτυχία που είχε ως έργο.
dark satanic (1988)
black trillium (1990) (με την andre norton και την julian may)
Καθαρό φάντασυ, με δολοπλοκίες, μάχες και μάγους.
Το black trillium είναι ένα σπάνιο, σχεδόν εξαφανισμένο είδος άνθους, που χρησιμοποιείται σαν φάρμακο, κι όπως φαίνεται πολύ σύντομα μέσα στην ιστορία και σαν κάτι πολύ παραπάνω.
Οι τρίδυμες πριγκίπισσες λαμβάνουν ως γενέθλιο δώρο ένα άνθος από το trillium η καθεμιά. Μαζί με το δώρο λαμβάνουν και μια προειδοποίηση ότι αυτό θα τους προστατέψει στα άσχημα χρόνια που έρχονται. Αρχικά κανένας δεν δίνει σημασία, αλλά δεκαεφτά χρόνια αργότερα το βασίλειο δέχεται εισβολή. Ο βασιλιάς και η βασίλισσα σκοτώνονται από τους εισβολείς και οι τρεις πριγκίπισσες χωρίζονται και αναλαμβάνει η καθεμιά μια αποστολή που θα συγκλίνει σε έναν κοινό αγώνα για την απελευθέρωση του βασιλείου, πάντα με τη βοήθεια του μαγικού άνθους…
lady of the trillium (1996), προφανώς συνέχεια του πρώτου…
tiger burning bright (1995) (με την andre norton και τη mercedes lackey)
Κάποιες κακές κριτικές ότι ήταν πολύ αργό και με ελάχιστη πλοκή, σε βαθμό που το καθιστούσε εξαιρετικά βαρετό και αδύναμο βιβλίο. (Δεν έχω προσωπική εκτίμηση για το συγκεκριμένο θέμα. Φαίνεται πάντως περίεργο, δεδομένου ότι η mercedes lackey κάνει πολύ καλές ιστορίες και φυσικά η andre norton ήταν πολύ σπουδαία σε παλιότερες ιστορίες της. Πιθανόν δεν ήταν καλό το cocktail..)
ghostlight (1995)
gravelight (1996)
gratitude of kings (1997)
in the rift (1998)
heartlight (1998)
Μια άλλη σειρά από ιστορίες, με αρκετά ενδιαφέροντα βασικό χαρακτήρα. Εδώ εμφανίζεται μια τάξη μάγων του Γαλάζιου Αστεριού, όπου ανήκει το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας. Το ότι γράφεται μια ιστορία με έναν μάγο σε κάποια απροσδιόριστη εποχή και τοποθεσία και το ότι η μαγεία καλή και κακή πλέκεται και πολεμά είναι φαινόμενα συνηθισμένα στη φάντασυ.
Εδώ έχουμε ένα καθαρά φάντασυ περιβάλλον και ένα καθαρά φάντασυ πρόσωπο. Το μόνο ασυνήθιστο στην ιστορία είναι ότι ο μεγάλος μάγος lythande είναι στην πραγματικότητα γυναίκα. Ακόμα και αυτό δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι στον κόσμο αυτόν οι ικανότητες των μάγων πλέκονται γύρω από κάποιο μυστικό και μπορούν να εξουδετερωθούν αν κάποιος μάθει το μυστικό αυτό. Στην περίπτωση lythande το μυστικό αφορά το φύλο και είναι αυτό που δεν πρέπει να αποκαλυφθεί. Έτσι η μάγισσα ντύνεται το μανδύα του μάγου και ζει τις περιπέτειες σαν αρσενικό αντί για θηλυκό πλάσμα. Μερικές φορές η ανακάλυψη του μυστικού βρίσκεται κοντά και εκεί αποκτούν ενδιαφέρον οι ιστορίες.
Το darkover, είναι μια σειρά από βιβλία, τα οποία εκτυλίσσονται στον πλανήτη που οι ντόπιοι ονομάζουν darkover και οι γήινοι, όταν τον ξανα-ανακαλύπτουν, cottman-4.
Ο κόσμος του darkover είναι σκοτεινός, μπερδεμένος, πολύπλοκος. Αναφέρεται στην grolier's encyclopedia σαν ένα σπίτι με πολλά διαμερίσματα. Υπάρχουν μερικοί και αναγνώστες και συγγραφείς που δεν αισθάνονται ευπρόσδεκτοι σ' αυτόν τον κόσμο, πράγμα απόλυτα λογικό αν δεν συμφωνεί κανείς με τις βασικές αρχές της σειράς.
Σύμφωνα με κάποια πηγή από το internet, ο κόσμος του darkover ξεκίνησε από μια σύντομη ιστορία που έγραψε η ΜΖΒ το 1949, για κάποιο περιοδικό επιστημονικής φαντασίας, αλλά μια που δεν αναφέρεται ούτε ο τίτλος της ιστορίας ούτε το περιοδικό, δεν μπορούμε να βασιστούμε ιδιαίτερα σ' αυτό.
Η σειρά του darkover δεν ξεκινάει χρονολογικά, αλλά εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1958 και σε ευρύτερο κοινό το 1962 με τα έργα planet savers και sword of aldones, όπου φαίνεται ότι οι εξερευνητές της γήινης γαλαξιακής ομοσπονδίας έχουν ανακαλύψει τον πλανήτη cottman-4 κατοικημένο από μια ανθρωποειδή φυλή και κάποιες μη ανθρωποειδείς, και μετά από συνεννόηση με τους όχι ιδιαίτερα φιλικούς ντόπιους έχουν φτιάξει μια εμπορική πόλη και ένα κοσμοδρόμιο. Οι δύο κόσμοι, ο τεχνοκρατικός των αποίκων και ο μεσαιωνικός των ντόπιων συνυπάρχουν παράλληλα. Ο καθένας αντιστέκεται και περιφρονεί τον τρόπο λειτουργίας του άλλου και για πολύ καιρό επικρατεί μια αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ τους. Η μία ομάδα ανέχεται την άλλη, αλλά βαθιά μέσα τους οι μεν είναι πολύ καχύποπτοι με τους δε.
Σε ένα τέτοιο σκηνικό παρουσιάζεται το πρώτο βιβλίο της σειράς, το planet savers.
Εκεί εμφανίζεται μια περίπτωση σοβαρής επιδημίας, που πλήττει και τις δύο ομάδες πληθυσμών και η απαιτείται η συνεργασία των δύο φυλών για την αντιμετώπισή της. Μετά τη μεγάλη επιτυχία των έργων η Μάριον αρχίζει να γράφει βιβλία σε διάφορες περιόδους του πλανήτη. Πολλά είναι αργότερα και πολλά νωρίτερα από τα δύο αρχικά.
Όλοι συμφωνούν ότι τα έργα γίνονται καλύτερα όσο ωριμάζει η συγγραφέας αλλά και ο κόσμος της.
Παρόλο που η ίδια θεωρούσε τις ιστορίες ανεξάρτητες μεταξύ τους και προσπάθησε να τις γράψει ώστε να διαβάζονται αυτόνομα, επειδή, κατά τη γνώμη της, κανένας δεν ήταν υποχρεωμένος να διαβάσει τους δέκα προηγούμενους τόμους έτσι και έκανε το λάθος και αγοράσει τον ενδέκατο για ξεκίνημα, υπάρχει οπωσδήποτε μια συνέχεια αν και όχι πάντοτε άψογα συνεπής.
Στις ερωτήσεις του με ποια σειρά θα πρέπει κανείς να διαβάσει τα έργα της, η ίδια προτείνει τη σειρά εμφάνισής τους και όχι τη χρονολογική του darkover, για να φαίνεται ο τρόπος σκέψης της (πιθανόν και για να πηγαίνει ο αναγνώστης από τα μέτρια προς τα καλύτερα).
Ωστόσο στην παρούσα παρουσίαση θα μείνουμε στη χρονολογική εμφάνιση των γεγονότων, για να μην μπερδευτούμε σε μεγάλη συζήτηση.
Έτσι λοιπόν ένα γήινο διαστημόπλοιο με προορισμό κάποια αποικία πέφτει στον πλανήτη, που πολύ αργότερα θα ονομαστεί darkover (και κάθε τι σχετικό με τον πλανήτη darkovan), στο βιβλίο darkover landfall.
Αστροναύτες και άποικοι προσπαθούν αρχικά να διορθώσουν τις βλάβες, να επικοινωνήσουν με τη Γη και να φύγουν από τον αφιλόξενο πλανήτη, όπου ο σκοτεινός κόκκινος ήλιος είναι μάλλον ανεπαρκής για να τους ζεστάνει και οι συνεχείς χιονοθύελλες τους ταλαιπωρούν. Ωστόσο, σύντομα αρχίζουν να εμφανίζονται περίεργα φαινόμενα. Κατά διαστήματα, ένα είδος τρέλας οδηγεί τους ανθρώπους είτε σε ανεξέλεγκτη σεξουαλική συμπεριφορά, είτε σε ανοιχτή καταστροφική επιθετικότητα. Παρόλο που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα, ο ένας μετά τον άλλον υποκύπτουν, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν καταστροφές πέρα από κάθε επισκευή στο ήδη χαλασμένο τους διαστημόπλοιο και έτσι να παραμείνουν στον πλανήτη.
Το darkover landfall μας αφήνει σ' αυτό το σημείο, αφήνοντας ωστόσο να εννοηθεί ότι υπάρχει ενδιαφέρον μέλλον για τους ναυαγούς.
Το κύριο χαρακτηριστικό του πλανήτη είναι ότι προκαλεί ξύπνημα των τηλεπαθητικών ικανοτήτων, που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα στο ανθρώπινο dna. Οι άποικοι ξεπερνούν τις αρχικές δυσκολίες και πολλαπλασιάζονται, χάνοντας βέβαια σιγά-σιγά και το τεχνολογικό τους υπόβαθρο, αλλά και τις συνήθειες των γήινων προγόνων τους. Η κυριαρχία των ψυχικών δυνάμεων δημιουργεί μια νέα ελίτ, μια διαφορετική κοινωνική διαστρωμάτωση και έναν εντελώς διαφορετικό πολιτισμό.
Στα χρόνια του χάους, χιλιετίες κυριολεκτικά, η τεχνολογία χάνεται και ο κόσμος πέφτει σε μια φεουδαρχική κοινωνία, όπου ταυτόχρονα κυριαρχούν ανεξέλεγκτες τηλεπαθητικές δυνάμεις. Τυραννικά προγράμματα ανακάλυψης και γένεσης τηλεπαθητικών ταλέντων εξασκούνται σε κάποιους πύργους.
Σ' αυτή την εποχή των πολέμων ξεχωρίζει μια τάξη γυναικών που ονομάζονται renunciates ή free amazons of darkover. Σ' ένα μεσαιωνικό θα λέγαμε κόσμο, με όλους τους περιορισμούς που επιβάλλονται στις γυναίκες, συν επί πλέον τις ψυχικές ενέργειες που ασκούνται, φαίνεται ότι έχουμε πολύ ενδιαφέρουσες επιλογές και διλήμματα, εκτός από καθαρές περιπέτειες του σπαθιού.
Η βασική υποχρέωση αυτών των γυναικών είναι στην τάξη τους και όχι στην οικογένειά τους. Ο λόγος της ύπαρξής τους είναι για να προσφέρουν στις γυναίκες του darkover μια εναλλακτική ζωή από τους αυστηρούς περιορισμούς των φεουδαρχικών σπιτικών. Μια ολόκληρη σειρά από βιβλία και ανθολογίες, σχετικές με τις Αμαζόνες του darkover γράφονται είτε από την ίδια τη bradley είτε από οπαδούς που γράφουν στον ίδιο κόσμο.
Οι Αμαζόνες είναι πολύ δημοφιλείς κυρίως στις ανθολογίες, που γράφονται αργότερα, αλλά είναι γεγονός ότι από το πρώτο κιόλας βιβλίο, το planet savers, εμφανίζεται ανάμεσα στα βασικά πρόσωπα και μια από αυτές.
Κάποια στιγμή οι γήινοι, ως μέλη μιας γαλαξιακής ομοσπονδίας, φτάνουν ξανά στο σκηνικό όταν έχει στηθεί μια σταθερότερη κυβέρνηση στον πλανήτη και υπάρχει ένα μοίρασμα εξουσιών σε εφτά Κυριαρχίες (seven domains), όπου έχει επιβληθεί πια η τάξη και όπου όλοι οι άρχοντες διαθέτουν τηλεπαθητικές ικανότητες. Όταν οι γήινοι φτάνουν στο darkover, το οποίο αποκαλούν cottman-4 δεν καταλαβαίνουν αρχικά ότι πρόκειται για μια χαμένη αποικία. Το ανακαλύπτουν αργότερα με γλωσσολογική έρευνα. Ωστόσο γίνεται πολύ νωρίς κιόλας στην ιστορία εμφανές ότι ο πλανήτης ξυπνάει τις τηλεπαθητικές ικανότητες, μια που έχουμε σε ένα από τα πρώτα βιβλία μετά την εμφάνιση των γήινων το spell sword έναν καθ' όλα πεζό γήινο ο οποίος, παρόλο που δεν πιστεύει καν σε τέτοιες δυνάμεις διαθέτει τηλεπαθητικές ικανότητες καλύτερες από των ήδη εκπαιδευμένων και διαλεγμένων για πολλές γενιές ντόπιων.
Μετά από αρκετούς αιώνες συνύπαρξης οι σχέσεις μεταξύ γήινων και darkovan βελτιώνονται. Έτσι μαθαίνουν οι μεν τις τεχνολογίες και τις μεθόδους των δε και αποδεικνύεται ότι τίποτα από καταγωγή ανθρώπινο δεν μπορεί να είναι εντελώς ξένο και εχθρικό.
Τι μπορούμε να πούμε γενικά για τον κόσμο του darkover και για οτιδήποτε darkovan.
Στον κόσμο του darkover δεν υπάρχει μαγεία με την κλασική έννοια. Επομένως, δεδομένης της γήινης καταγωγής των κατοίκων και της γήινης τεχνολογίας που επανεισέρχεται στον πλανήτη, θα μπορούσε κανείς να το κατατάξει στα έργα soft επιστημονικής φαντασίας. Έτσι κι αλλιώς η Μάριον ούτε συμπαθούσε ούτε διέθετε τα τεχνικά προσόντα για να γράψει hard επιστημονική φαντασία.
Οι 36 συνολικά τόμοι της σειράς, γραμμένοι σε ένα διάστημα περίπου τόσων χρόνων είναι ένα μονολιθικό έργο επιστημονικής φαντασίας, που γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα σε συζητήσεις για μηχανές από τα χρόνια της Χρυσής Εποχής μέχρι την κοινωνιολογική εργασία του Νέου Κύματος και τις φεμινίστριες συγγραφείς που ακολούθησαν. Το darkover, μεταξύ άλλων, περιγράφει και την δίχως επιστροφή πορεία εξέλιξης μιας κοινωνίας. Ακόμα και στις πιο σκοτεινές, κοντά στο φάντασυ στιγμές του, η σειρά παραμένει κοντά στους βασικούς κανόνες διαπλανητικής Επιστημονική Φαντασίας και σίγουρα ανήκει εκεί.
Διαδραματίζονται σκηνές όπου γίνονται μεταξύ των θεωρητικά μεσαιωνικών και βάρβαρων darkovan συζητήσεις για τον τρόπο λειτουργίας των μητρών ελέγχου τηλεπαθητικών δυνάμεων που δεν στερούνται τίποτα από κάποιο άλλο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας. Έχουμε μεταφορά ύλης, ανταλλαγή ύλης και ενέργειας, οθόνες και συσκευές ελέγχου, απαιτήσεις για ειδικό μονωτικό υλικό και πάει λέγοντας…
Μια σημείωση: Μέσα στα βιβλία υπάρχουν ονόματα, όπως hastur, hali, carcosa κλπ., κάποια από τα οποία εμφανίζονται σε έργα του Λάβκραφτ και του Μπιρς. Στην πραγματικότητα όλοι αυτοί οι συγγραφείς έχουν αντλήσει τα ονόματά τους από ένα έργο του chambers “the king in yellow”.
Το φαινόμενο darkover
Το βιβλίο planet savers (που μας εισάγει στον κόσμο του darkover) θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς (με βάση βέβαια το κριτήριο του 2003 και όχι της εποχής του) σαν μια πολύ κοινή περιπέτεια ανάμεσα σε γήινους και ντόπιους.
Το δεύτερο ωστόσο της σειράς, το sword of aldones, είναι ένα μάλλον μέτριο βιβλίο στη γραφή του, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρον ως προς την ιδέα του. Κατά την γενική ομολογία κάποιων κριτικών το darkover είναι ένας πολύ δύσκολος κόσμος και η προσωπική μου αντίληψη από όσα διάβασα (που δυστυχώς δεν είναι όσα θα ήθελα για να γίνει μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση) τείνει να συμφωνήσει με αυτές τις κριτικές.
Εκείνο που είναι ενδιαφέρον είναι πως ο κόσμος αυτός γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής και πως για πολλά χρόνια μένει ανοιχτός στους fans να γράψουν τις δικές τους ιστορίες και μυθιστορήματα μέσα σ΄ αυτόν τον κόσμο και να καλύψουν τις διάφορες χρονικές περιόδους, είτε με επεισόδια άγνωστα είτε με την εμφάνιση μιας άλλης οπτικής γωνίας στις ήδη γνωστές ιστορίες. Έτσι μικρά επεισόδια παίρνουν μεγάλη έκταση σε διηγήματα, νουβέλες ακόμα και μυθιστορήματα που γράφουν άλλοι συγγραφείς.
Πού οφείλεται όμως η τρομερή επιτυχία και του άνοιγμα αυτού του κόσμου σε τρίτους;
Ίσως ακριβώς στο γεγονός ότι τα πρώτα έργα ήταν πλούσια σε αναξιοποίητο υλικό και μέτρια σε εμφάνιση. Δεν αποκλείεται καθόλου διάφοροι συγγραφείς (κυρίως γυναίκες) να ένιωσαν αυτό το αναξιοποίητο δυναμικό και ταυτόχρονα να είχαν την αίσθηση ότι μπορούν να γράψουν παρόμοιες ιστορίες σ΄ αυτόν τον βαθύτατα περιπλεγμένο κόσμο καλύτερα από τη δημιουργό του. Σε κάποιον βαθμό, αυτό ακριβώς έκαναν.
Η ίδια η Μάριον εκτιμά συνήθως αυτές τις προσπάθειες, λέγοντας ότι της προσφέρουν μια καλύτερη γνώση του ίδιου του κόσμου της μέσα από άλλα μάτια. Άλλοτε πάλι, όταν κάπου θυσιάζεται η συνέπεια, τη βοηθάει η θεωρία του παράλληλου κόσμου, ότι δηλαδή δεν είναι ανάγκη να είναι εντελώς ταιριασμένες οι ιστορίες, όπως ακριβώς έγιναν. Θα μπορούσαν να είναι και ιστορίες σε ένα πλανήτη που μοιάζει με τον darkover, ιστορίες όπως θα μπορούσαν να γίνουν.
Το darkover ήταν λοιπόν ένας ανοιχτός κόσμος, όπου όλοι μπορούσαν να γράψουν, όπως περίπου ήταν και το startrek.
Όλα αυτά μέχρι το 1992, όπου και παρουσιάστηκε μια εμπλοκή, η οποία αν και διευθετήθηκε εκτός δικαστηρίου στοίχισε στην Μάριον και οικονομικά αλλά και ηθικά. Συγκεκριμένα, μια συγγραφέας παρουσίασε ένα μυθιστόρημα στη σειρά, καλύπτοντας κάποια χρονική περίοδο την οποία δεν είχε ακόμα καλύψει με δημοσιευμένα έργα η Μάριον. Μέχρι αυτό το σημείο δεν υπάρχει τίποτα το κακό, το πρόβλημα όμως παρουσιάστηκε όταν η συγγραφέας κατοχύρωσε νομικά το δικαίωμα να γράφει σε εκείνη τη συγκεκριμένη περίοδο, και απαγόρευσε σε οποιονδήποτε άλλον να γράψει για εκείνη την εποχή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να βρεθεί η ΜΖΒ αποκλεισμένη από μια εποχή του ίδιου του πλανήτη της, με συνέπεια να καταστούν άχρηστα μια μεγάλη σειρά από έτοιμα αλλά μη δημοσιευμένα έργα που πραγματεύονταν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Έκτοτε ο κόσμος αυτός παραμένει κλειστός για τους fans. Μετά τον θάνατο της ΜΖΒ ανέλαβε τα δικαιώματα και τη διαχείριση των σειρών του darkover η φίλη και συνεργάτιδα της, mercedes lackey.
Το έργο το οποίο ανέβασε μια για πάντα την Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ από τη θέση μιας καλής, αλλά όχι απαραίτητα αριστουργηματικής συγγραφέως, και την έκανε διεθνώς γνωστή ήταν το βιβλίο the mists of avalon (το μόνο απ' ό,τι γνωρίζω έργο της που έχει μεταφραστεί και στην Ελλάδα, με τον τίτλο Οι ομίχλες του Άβαλον).
Το βιβλίο έργο αυτό, το οποίο είναι πραγματικά επικών διαστάσεων, περιγράφει το μύθο του βασιλιά Αρθούρου, από τα γεγονότα που προηγήθηκαν της γέννησής του, μέχρι το θάνατό του και την απώλεια της κυριαρχίας των Βρετανών από τους Σάξονες. Ο μύθος του Αρθούρου είναι βέβαια μια ιστορία ειπωμένη πολλές φορές. Εκείνο που την έκανε πρωτότυπη και κυριολεκτικά αριστουργηματική ήταν ο τρόπος που αναπτύχθηκε η ιστορία, συγκεκριμένα από τη σκοπιά των γυναικών γύρω από τον Αρθούρο, της μητέρας του, Ιγκραίην, της κυράς της Λίμνης, Βιβιάν, της γυναίκας του Γκουινεβήρ, αλλά κυρίως και πρωταρχικά της αδελφής του Μοργκάνας, της κακιάς μάγισσας της ιστορίας.
Το βιβλίο αυτό αναφέρεται στα "Γιατί" του μύθου και όχι στα "Πώς". Το τί έγινε είναι λίγο πολύ ένα δράμα με γνωστές τις πράξεις και τους ηθοποιούς. Η Μπράντλεϋ μας δίνει μια εναλλακτική ιστορία από τη δική της σκοπιά, του γιατί έγιναν τα γεγονότα όπως έγιναν.
Ο τρόπος που οι γυναίκες μπαίνουν μέσα στην ιστορία, η αίσθηση του μοιραίου που πλέκεται αδυσώπητα, χωρίς να μπορεί κανείς εύκολα να σταθεί σε ένα σημείο και να πει "αν έλειπε αυτό, δεν θα είχε γίνει η καταστροφή", ο τρόπος που οι αρχικές καλές προθέσεις οδηγούν από κάποια μικρή παρεκτροπή σε καταστροφικά αποτελέσματα είναι πραγματικά αριστοτεχνικός.
Βασικό στοιχείο του έργου: Η δικαίωση της μάγισσας Μοργκάνας στα μάτια μας, η μετατροπή της από θύτη σε θύμα, χωρίς όμως και την ολοκληρωτική στροφή των απόψεων του αναγνώστη σε ένα διαφορετικό πόλο. Στις Ομίχλες δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο. Η Μοργκάνα δεν είναι κακιά αλλά δεν είναι ούτε και καλή. Είναι ιέρεια μιας θρησκείας, που βλέπει να εξευτελίζεται, είναι πιόνι σε πολιτικό παιχνίδι, έχει αντίστοιχα τη δική της ισχυρή θέληση, κάνει τις επιλογές της, οι οποίες αποδεικνύονται καταστροφικές, παίρνει την εκδίκησή της όταν αισθάνεται ότι πρέπει να την πάρει και τελικά είναι δυστυχισμένη.
Δυστυχισμένοι, καθένας για το δικό του λόγο, είναι και όλοι οι βασικοί ήρωες της ιστορίας. Διχασμένοι από διλήμματα, βλέπουν τον κόσμο τους να καταρρέει, πολύ συχνά σαν αποτέλεσμα των δικών τους μοιραίων επιλογών ή και της αδυναμίας τους να κάνουν τις επιλογές τους. Θα μπορούσε να γίνει μελό, αλλά δεν είναι. Οι Ομίχλες έχουν μια δύναμη και μια καθαρότητα μέσα στην αδυναμία και στην απόγνωση των ηρώων, που κάνει κάθε αναγνώστη να προβληματιστεί σοβαρά για τους θεούς, τους ιερείς, τις θρησκείες και την αλήθεια.
Οι φεμινίστριες δήλωσαν ότι έδειξε περιγραφικότατα με τις "Ομίχλες του Άβαλον" τη ζημιά που έκαναν οι λευκοί μονοθεϊστές άντρες στην κουλτούρα ολόκληρου του κόσμου. Η Μάριον αρνιόταν ότι ήταν φεμινίστρια και μάλιστα βρέθηκε στο στόχαστρο, αρχικά των ανδρών, που θεώρησαν το γράψιμο και τις ιδέες της πολύ ριζοσπαστικές, και αργότερα των σκληρών φεμινιστριών, που αισθάνθηκαν ότι δεν είναι αρκετά φεμινίστρια και ότι τους πρόδωσε. Η ίδια θέλησε πάντοτε μέσα από τις ιστορίες που έγραφε ή διάλεγε για τις ανθολογίες της, να υπάρχει ισορροπία, με το γυναικείο στοιχείο εξίσου ισχυρό με το αντρικό.
Η ιστορία πραγματεύεται την άλωση της Τροίας μέσα από τα μάτια των γυναικών, της Κασσάνδρας, της Ανδρομάχης, της Εκάβης και της Ελένης, αλλά η βασική ηρωίδα είναι η Κασσάνδρα.
Η άλωση της Τροίας της Μπράντλεϋ είναι μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική ιστορία, ιδωμένη από τη σκοπιά των γυναικών, αλλά δεν έχει την επική δύναμη που έχει είτε η πραγματική Ιλιάδα είτε το αντίστοιχο βιβλίο mists of avalon.
Εδώ ίσως μας επηρεάζει και η αρκετά έντονη ελληνική απέχθεια προς οποιονδήποτε κακοποιεί τη μυθολογία μας. Από την άλλη πάλι αν έγινε best seller στον Αγγλοσαξωνικό κόσμο το mists of avalon, ένα έργο που παρουσιάζει τους δυό μεγάλους θρυλικούς ήρωες Αρθούρο και Λάνσελοτ κυριολεκτικά σαν δυο 'λαπάδες', δεν βλέπω γιατί να μας πειράζει να δούμε και τον Έκτορα σαν έναν αιμοδιψή, βάναυσο παληκαρά…
Στο ίδιο μοτίβο ακολουθούν διάφορες ιστορίες, the forest house, the priestess of avalon κλπ.
Με τα έργα αυτά η Μπράντλεϋ επιχείρησε να ξεκινήσει από την καταστροφή της Τροίας και να συνδέσει τους Βρετανικούς θρύλους με τον Χριστιανισμό και τον μετέπειτα μύθο του βασιλιά Αρθούρου. Το firebrand θεωρείται καλό, ωστόσο κανένα από τα μετέπειτα έργα δεν είναι τόσο δυνατό και πλήρες όσο οι Ομίχλες. Η συγγραφέας καμιά φορά παρασύρεται σε υπερβολική ανάπτυξη των συναισθημάτων μεταξύ των ηρώων κι αυτό αποβαίνει εις βάρος της πλοκής και της ταχύτητας των ιστοριών.
Στην εισαγωγή του forest house, η συγγραφέας λέει ότι όσοι γνωρίζουν την όπερα norma του bellini, θα αναγνωρίσουν εκεί τον πυρήνα του μύθου.
Τέλος, το priestess of avalon δεν πήρε πολύ καλές κριτικές. Πάντως, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι το συγκεκριμένο έργο, που είναι μια εναλλακτική ιστορία της Ελένης, μητέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, δεν πρόλαβε η ΜΖΒ να το τελειώσει κι έτσι το ολοκλήρωσε η diana paxon, με την οποία συνεργαζόταν από την αρχή στο βιβλίο. Είναι βέβαια λίγο παρακινδυνευμένο να προσπαθήσουμε να μαντέψουμε πώς θα γινόταν το βιβλίο αν είχε βγει από τα χέρια της.
*****
Ο τελευταίος πυρήνας του έργου της Μάριον, όπου θα σταθούμε, είναι η σειρά sword and sorceress, στην οποία υπήρξε εκδότρια. Είναι ενδιαφέρον ότι δεν έβαλε ποτέ δικό της έργο στη σειρά.
Αγαπούσε ιδιαίτερα τη δουλειά του εκδότη και δηλώνει ότι διάβαζε πάντοτε με μεγάλη ευχαρίστηση τις καινούργιες ιστορίες. Δεν χαρακτήριζε την ανάγνωση των ιστοριών σαν έναν από τους κινδύνους του επαγγέλματος, αλλά αντίθετα θεωρούσε προνόμιο τη δυνατότητα να έχει την πρώτη ματιά στη δουλειά των άλλων.
Αρνητική άποψη για το prima dona attitude, ότι δηλαδή ούτε λέξη δεν μπορεί να πειραχτεί από το χειρόγραφό τους.
greyhaven – greenwalls και Ανθολογίες sword & sorceress
Η πρώτη ανθολογία, το 1983, ήταν το grayhaven, το οποίο ακολούθησε ολόκληρη η σειρά sword and sorceress.
Αμέσως μετά, η Μάριον αποφασίζει να εκδώσει μια σειρά με γυναίκες ηρωίδες σε περιβάλλον φάντασυ. Από τη σειρά αποκλείεται η επιστημονική φαντασία και ο καθαρός τρόμος (κυρίως ο αηδιαστικός τρόμος, που την απωθεί ιδιαίτερα).
Η ιδέα πίσω από τη γένεση αυτής της ανθολογίας είναι ότι θέλει να δώσει μια ανθρώπινη χροιά στο ηρωικό φάντασυ. Όπως λέει η ίδια κάποια εποχή το sword & sorcery ήταν γραμμένο με άντρες σαν αυτόματα, πραγματικές φονικές μηχανές, που έκαναν κατορθώματα εντελώς εξωπραγματικά. Όσο δε για συναισθήματα, ήταν όλα τόσο στεγνά ώστε ακόμα και τα ρομπότ του Ασίμωφ ήταν πολύ πιο ανθρώπινα σαν ήρωες.
Επίσης οι γυναίκες στις ιστορίες αυτές ήταν είτε κακές μάγισσες είτε τα έπαθλα που αποκτούσαν οι ήρωες (τις αναφέρει μάλιστα, χαριτολογώντας, σαν έπαθλα για την κακή τους συμπεριφορά).
Ακόμα και όταν εμφανίζονται δυνατές γυναίκες στο προσκήνιο, όπως για παράδειγμα η red sonjia βρίσκουν κι αυτές στο τέλος έναν πιο δυνατό άντρα για να ακουμπήσουν πάνω του και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Στη νέα σειρά οι κανόνες είναι πως οι γυναίκες θα πρέπει να είναι δυνατές αλλά και να μην είναι σε καμιά περίπτωση μια θηλυκή μηχανή θανάτου με ανύπαρκτα συναισθήματα.
Η Μάριον αναφέρεται στο πρότυπο της Αμαζόνας, το οποίο θεωρεί ένα ενδιαφέρον αρχέτυπο και καλεί τις συγγραφείς να γράψουν πάνω στο θέμα ‘δυνατές γυναίκες’. Έτσι προτείνει μια νέα ανθολογία με τον αρχικό τίτλο ‘swords and sorceresses’.
o εκδότης της daw, don wohlheim, αντέτεινε ότι υπήρχαν πάρα πολλά s κι ότι ένας τέτοιος δυσπρόφερτος τίτλος δεν είναι καλός για λόγους μάρκετινγκ. Έτσι καταργείται ο πληθυντικός και το πρώτο βιβλίο της σειράς ονομάζεται ‘sword and sorceress’.
Παρόλο που στην πλειοψηφία τους οι συγγραφείς στην ανθολογία είναι γυναίκες, εμφανίζονται αρκετά συχνά άντρες και μάλιστα γνωστά ονόματα στο χώρο, όπως ο charles de lint, ο stephen burns και ο charles saunters.
Θα πρέπει επίσης να πούμε ότι πολλά από τα διηγήματα που εμφανίστηκαν στον τόμο της Ωρόρα με γυναίκες ηρωίδες είναι από την πρώτη ανθολογία ‘sword and sorceress’.
Η επιτυχία του πρώτου βιβλίου οδηγεί άμεσα στην ανθολόγηση ιστοριών για ένα δεύτερο τον επόμενο χρόνο κι έτσι έχουν το ‘sword and sorceress ii’.
Εκεί τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται πιο σαφή και οριοθετείται τι ανήκει και τι όχι στις ανθολογίες. Έτσι δεν γίνονται δεκτές ιστορίες όπου πρέπει να αποδείξει η ηρωίδα την αξία της για να γίνει ιέρεια, οδηγός καμήλας ή στρατιωτίνα. Πρέπει αυτό να θεωρείται δεδομένο και η ιστορία να ξεκινάει από κει.
Ζητάει επίσης να αποφεύγονται τα κλισέ, δηλαδή το μίσος ανάμεσα στα δύο φύλα, τα χαζά κοριτσάκια, οι μονόκεροι και οι δράκοι, οι γλυκές, αθώες πριγκίπισσες κλπ.
Δεν υπήρχε πρόβλημα με τον έρωτα και το γάμο. Απλώς δεν έπρεπε να θεωρούνται ο φυσικός στόχος των γυναικών που συμμετείχαν στις ιστορίες. Σε μια από τις εισαγωγές των ανθολογιών μιλάει για τους λόγους που την έκαναν να μην εκτιμά το κλασικό ρομάντζο (τύπου Άρλεκιν) και λέει ότι οδηγεί τις γυναίκες σε στερεότυπους ρόλους, οι οποίοι τις προετοιμάζουν ελάχιστα για την πραγματική ζωή.
Επίσης στις οδηγίες που ακολουθούν δηλώνει ότι οι ιστορίες δεν πρέπει να είναι μόνο μια ιδέα. Πρέπει η ιδέα αυτή να βρίσκει και τους ανθρώπους που την υλοποιούν.
Στα επόμενα βιβλία τα όρια γίνονται ακόμα πιο σαφή. Η ΜΖΒ θέτει και ξαναθέτει τους κανόνες σε κάθε εισαγωγή ανθολογίας: Χωρίς να καταφεύγουν οι συγγραφείς στη ρητορική και διδακτική σκοπιά του φεμινισμού, θα πρέπει να παρουσιάζουν τις γυναίκες σαν κεντρικά πρόσωπα στα διηγήματά τους, όχι σαν θύματα, ούτε σαν παρατηρητές στις πράξεις άλλων.
Μια παρατήρηση: Κοιτάζοντας τα εξώφυλλα της σειράς παρατηρούμε ότι μετά το πρώτο και το δεύτερο βιβλίο οι γυναίκες παρουσιάζονται πολύ ντυμένες στα εξώφυλλα. (Ας θυμηθούμε την αρχική μας συζήτηση για τις ημίγυμνες κοπέλες που έκαναν τους γονείς της στο παρελθόν αρνητικούς στην κατοχή τέτοιων βιβλίων και περιοδικών).
Κάποια στιγμή μεταξύ της πέμπτης και της έκτης ανθολογίας s & s είχε αρχίσει να μαζεύεται πάρα πολύ υλικό, το οποίο ήταν αρκετά καλό για μια άλλη ανθολογία, αλλά δεν ταίριαζε ακριβώς με τους κανόνες κι έτσι φτιάχτηκε το spells of wonder
Η απόπειρα έκδοσης ενδιάμεσων ανθολογιών δεν φαίνεται να ήταν και πολύ πετυχημένη. Το εγχείρημα δεν επαναλήφθηκε. Αντί γι αυτό έγινε τελικά ένα περιοδικό για το οποίο θα μιλήσουμε αργότερα.
Στο μεταξύ οι ανθολογίες s & s συνεχίζονται..
Της άρεσε να ανακαλύπτει νέα ταλέντα και ήταν χαρά της να τα βλέπει να εξελίσσονται.
Η Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ βοήθησε να απογειωθούν κυριολεκτικά τουλάχιστον μια δεκάδα συγγραφείς, μεταξύ των οποίων η mercedew lackey, η elisabeth waters, η diana paxon, η stephanie savers. Το βασικό λοιπόν χαρακτηριστικό που μένει σε όσους τη γνώρισαν καλά επαγγελματικά και ιδιωτικά ήταν ότι χάρισε το ταλέντο της και τη βοήθεια της σε νέους συγγραφείς (κυρίως γυναίκες) για να γράψουν με τη σειρά τους αξιόλογες ιστορίες.
Παρά το γεγονός ότι βοηθούσε πάρα πολύ τους νέους συγγραφείς, δεν είχε πάντα γλυκόλογες κριτικές και ήταν αυστηρή στην κρίση της. Η πιο συνηθισμένη κουβέντα στις ανθολογίες ήταν ότι:
1) Είναι δουλειά του συγγραφέα να καταλάβουν οι άλλοι τα έργα του και να τα δουν με ενδιαφέρον. Θα πρέπει ο ανθρώπινος παράγοντας να είναι συναρπαστικός και όχι απαραίτητα η ιδέα.
2) Όποιος δεν αντέχει την αρνητική κριτική, καλά θα κάνει να αλλάξει δουλειά.
Οι ανθολογίες s&s συνεχίστηκαν από την ίδια μέχρι το θάνατό της και εκδίδονται ακόμη και σήμερα από τις συνεργάτριές της.
Πάντως, επειδή η σειρά είχε πολύ αυστηρές προδιαγραφές και η συρροή χειρογράφων ήταν υπερβολικά μεγάλη, η Μάριον αποφάσισε το 1988 να φτιάξει ένα περιοδικό, το marion zimmer bradley magazine, για να μπορούν να παρουσιάζονται εκεί ιστορίες δημοσιεύσιμες μεν, αλλά για διάφορους λόγους, όχι κατάλληλες για το s&s. Έτσι σκοπός αυτού του περιοδικού ήταν η ανακάλυψη και προώθηση νέων ταλέντων.
Το 1993 μερικά από τα καλύτερα διηγήματα του περιοδικού μπήκαν σε μια ακόμα ανθολογία τη marion zimmer bradley magazine best.
Το περιοδικό σταμάτησε να εκδίδεται λίγο μετά το θάνατό της.
Μια άλλη εκδοτική της προσπάθεια με την ονομασία: thendara house publication είχε πολύ μικρή διάρκεια ζωής.
Επίσης είχε εκδώσει για κάποιο διάστημα ένα άλλο περιοδικό με το όνομα starstones.
* * *
Ας έρθουμε τώρα στο τέλος της ζωής της Μάριον. Η υγεία ήταν κακή τα τελευταία χρόνια της ζωής της. Γνωρίζουμε ότι το 1997 είχε ήδη χειρουργηθεί τέσσερις φορές στα μάτια, γεγονός που τη δυσκόλευε αρκετά και στη δουλειά της
Η Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ πέθανε στις 25 Σεπτεμβρίου 1999, τέσσερις μέρες μετά από βαριά καρδιακή προσβολή. Ήταν 69 ετών.
Τιμήθηκε μετά θάνατον με το world fantasy award for life achievement το 2000 μαζί με τον Μάικλ Μούρκοκ.
Αρκεί να θυμίσουμε ότι για life achievement έχουν βραβευτεί πολύ μεγάλα ονόματα, μεταξύ των οποίων: ο προαναφερθείς Μούρκοκ, ο Φίλιπ Χοσέ Φάρμερ, η Αντρέ Νόρτον, η Ούρσουλα Λε Γκεν, ο Θίοντορ Στάρτζεον, ο Σπραγκ ντε Καμπ, ο Τζακ Βάνς, ο Φρανκ Μπελναπ Λονγκ, και ο Λουί Χόρχε Μπόρχες.
Οι περισσότεροι την γνώρισαν από τα έργα της. Η προσωπική της ζωή παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ιδιωτική. Πάντως γνωρίζουμε ότι παντρεύτηκε και χώρισε δύο φορές, απόκτησε τρία παιδιά κι ότι στα τελευταία χρόνια της ζωής, έχοντας πολλά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και εγκεφαλικά επεισόδια, σχεδίασε μόνη την κηδεία της. (Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι κάτι τέτοιο είναι αποδεκτό στην Αμερική).
Μια που ήταν ευαίσθητη σε ένα μεγάλος εύρος γυναικείων συναισθημάτων, διάλεξε σαν πρώτα αναγνώσματα της τελετής το Ευαγγέλιο της Μαρίας Μαγδαληνής και τον Ύμνο στην Αγάπη από την πρώτη επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Κορινθίους.
Οι παγανιστές και οι wiccans ανά τον κόσμο την θεώρησαν αρχηγό τους και μερικοί θαυμαστές της πίστευαν ότι ήταν το ψυχικό μέσο ανάμεσα στους αρχαίους και ότι στην πραγματικότητα είχε ζήσει τις ιστορίες που έγραφε. Παρά την πίστη κάποιων για επικοινωνία με αρχαίους θεούς, η Μάριον Ζίμμερ Μπράντλεϋ ήταν Χριστιανή και μέλος της κοινότητας της επισκοπικής εκκλησίας του Αγίου Μάρκου στο Μπέρκλεϋ.
Δεν θέλησε να ταφεί ούτε και να αναγείρουν πέτρινο μνημείο για κείνη. Προτίμησε την αποτέφρωση και το σκόρπισμα της τέφρας κάτω από τα αγαπημένα της αστέρια…