Φανταστικά Χρονικά

Σκόνη, Σκουριά και Σκώρος #2
Η Αναζήτηση ως μία από τις Χαμένες Τέχνες

άρθρο του Σπύρου Βρετού
ΦΧ, τεύχος 3, Οκτώβριος 2003
Εδώ παρουσιάζεται σε εκτενέστερη μορφή, ειδικά για το alef.gr.

Η αναδίφηση του παρελθόντος είναι διαδικασία γοητευτική αλλά και επώδυνη. Σαγηνευτική διότι ο ερευνητής, δίκην αρχαιολόγου, φέρνει στην επιφάνεια ξεχασμένα σπαράγματα από την ιστορία (μιας περιόδου, μιας δραστηριότητας, ενός κειμενικού corpus ή και ενός επιμέρους κειμένου) αλλά και οδυνηρή διότι αφενός διαφαίνεται ότι κάποια τμήματα του ψηφιδωτού ίσως παραμείνουν για πάντα άφαντα, αφετέρου αναφαίνονται λάθη και παραλείψεις που, συχνά, είναι δύσκολο πια να αποκατασταθούν.

Επιπλέον, σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, η υπόθεση αυτή είναι διπλά αλγεινή: η πλειοψηφία φαίνεται παραδομένη στη δίνη της πιο επιπόλαιης παροδικότητας και αδιαφορεί για ό,τι κουβαλάει πάνω από λίγους μήνες ζωής στους ώμους του, ενώ η μειοψηφία εκείνη που θα όφειλε να λειτουργεί ως θεματοφύλακας της μνήμης (για παράδειγμα: το "δίκτυο" δημοσίων βιβλιοθηκών - αλλά όχι μόνο...) συχνά χαρακτηρίζεται από ανεπαρκείς τεχνικές υποδομές, μεθόδους ή/και νοοτροπίες. Τέλος, φαίνεται πως η έρευνα, η αναζήτηση, η ενασχόληση με το πρόσφατο παρελθόν (και μάλιστα με τις "λαϊκές" μορφές τέχνης και ψυχαγωγίας) είναι δραστηριότητες που δεν χαίρουν και μεγάλης εκτίμησης. Το αποτέλεσμα, σε όλες τις περιπτώσεις, είναι το ίδιο...

Η αναφορά, στα Φανταστικά Χρονικά #2, σελ. 51, του βέλγου συγγραφέα michel jansen πυροδότησε μιαν ακόμη ανάμνηση - με αποτέλεσμα να κατέβω τρέχοντας στο υπόγειο, για να ανασύρω από την αποθήκη ένα περιοδικό που είχα διασώσει από του Χάρου τα δόντια το 1985, όταν διαλύαμε την βιβλιοθήκη του Παππού.

Στην πολυκύμαντη ιστορία του ελληνικού τύπου, το περιοδικό Εκλογή σπάνια διεκδικεί κάτι παραπάνω από μια μικρή υποσημείωση, αν και δικαιούται περισσότερα. Η έκδοση της Εκλογής ακολουθεί κατά πόδας μία από τις πιο δύσκολες και περιπετειώδεις περιόδους μετάβασης στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους και αντικατοπτρίζει την μετεξέλιξή του από χώρα υπανάπτυκτη σε κράτος συνδεδεμένο με την (τότε) Κοινή Αγορά.

Η ιστορία της Εκλογής, που εκδιδόταν επί δεκαέξι συναπτά έτη, χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Πρωτοβγήκε τον Μάρτιο του 1945, με τίτλο Εκλογή από τα καλύτερα δημοσιεύματα του Κόσμου, ως περιοδικό τύπου digest. Στα δύο πρώτα τεύχη, στο εξώφυλλο επισημαινόταν ότι "Εκδίδεται από την Αγγλοελληνική Υπηρεσία Πνευματικής Επικοινωνίας" (a.i.s.), ενώ από το τεύχος #3 ως το #56 ως εκδότης εμφανιζόταν η "Αγγλο-Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών" (a.g.i.s.). Στην ουσία, επρόκειτο για τον προπαγανδιστικό βραχίονα του foreign office στην Ελλάδα - το περιοδικό εκδιδόταν στο Λονδίνο και η διεύθυνση επικοινωνίας ήταν το Πρακτορείο Εφημερίδων Αθηναϊκού Τύπου, Σωκράτους 43 !

Περιοδικά παρόμοια με την Εκλογή (με μικρές διαφοροποιήσεις στην ύλη, είτε λόγω καθυστέρησης στην μετάφραση των κειμένων είτε λόγω δημοσίευσης άρθρων "τοπικού ενδιαφέροντος") κυκλοφορούσαν επίσης στα γαλλικά (echo, Γαλλία, Βαλλονία), Ολλανδικά (international echo, Ολλανδία, Φλάνδρα), Ιταλικά (eco del mondo, Ιταλία, Τεργέστη), Φινλανδικά (parhaat -Τα Καλύτερα- Φιλλανδία [sic]), Γερμανικά (neue auslese -Νέα Εκλογή-, Γερμανία, Αυστρία), Κινεζικά (wen chien -Καθρέπτης-, [εθνικιστική] Κίνα), Ταϊλανδικά (witya -Γνώση-, [τότε] Σιάμ) και (λίγο αργότερα) bahasa (angin barat -Δυτικός Άνεμος-, Ινδονησία).

Η ιταλόφωνη έκδοση, που έβγαινε στο Μιλάνο από το 1946 ως το 1951 από τις εκδόσεις mondadori, έκλεισε μετά από 56 τεύχη. Η γερμανόφωνη εκδοχή εκδιδόταν, από το 1945 ως το 1950, στο Μόναχο και στη Βιέννη, από την Συμμαχική Υπηρεσία Πληροφοριών (allieerter informationdienst) και ήταν "edited by the us information services division [τη γνωστή μας και στην Ελλάδα u.s.i.s. που έβγαζε επί χρόνια τα περιοδικά "Από τον Νέο Κόσμο" και "Διάλογος"] and the central office of information, london, uk".

Στα 1945, η Ελλάδα ήταν χωρισμένη στα δύο ενώ, στις 12 Φεβρουαρίου 1945, είχε υπογραφεί η "συμφωνία της Βάρκιζας" με την οποία είχε ουσιαστικά κηρυχθεί εκεχειρία μεταξύ εθνικιστών και κομμουνιστών. Οι Βρετανοί, στη ζώνη ελέγχου των οποίων ανήκε η Ελλάδα, εξέδοσαν την Εκλογή με στόχο "να δώση πνευματική τροφή σε ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό" και να προωθήσει τις επιδιώξεις τους. Στα μέσα του Εμφυλίου Πολέμου (1946 - 1949) η Ελλάδα περιήλθε, την 1-6-1947, υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ, ενώ παράλληλα άρχισαν οι τριβές με την Βρετανία αναφορικά με την Κύπρο. Το 1950 αναχώρησε από την Ελλάδα η τελευταία βρετανική ταξιαρχία (22-1), διεξήχθη το "δημοψήφισμα" στην Κύπρο (15 έως 28-1) που κατέληξε (με αποχή των Τουρκοκυπρίων) σε υπερψήφιση της "Ένωσης" (95,7%), προκηρύχθηκαν εκλογές στην Ελλάδα (5-3), οι τελευταίες με απλή αναλογική (από τις οποίες προέκυψαν αλλεπάλληλες κυβερνήσεις του Κέντρου), και η έκδοση της Εκλογής διεκόπη (με το τεύχος #56, Μάρτιος 1950).

Η Ελένη Βλάχου [1911-1995] (συντάκτρια τότε - και εκδότρια μετά τον θάνατο του πατέρα της, τον Αύγουστο του 1951 - της Καθημερινής) αγόρασε από τους Βρετανούς, έναντι μιας λίρας [περίπου 225.000 δραχμές της εποχής], το δικαίωμα του τίτλου (βλ. Ελ. Βλάχου Πενήντα και Κάτι, τόμος Α', σελ. 226, Εκδόσεις Ζήδρος, Αθήνα 1991) και έβγαλε ξανά στα περίπτερα, στην πρώτη της εκδοτική προσπάθεια, την Εκλογή ως το πρώτο ελληνικό περιοδικό τύπου digest (τιμή 3.000 δρχ), τον Ιούλιο του ίδιου έτους - τις μέρες που αναλάμβανε πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα ο Τζων Πιουριφόυ... Το έντυπο, που κυκλοφορούσε σε τακτική μηνιαία βάση, διατήρησε το format αυτό (14Χ20,5 cm) από το τεύχος #57 (Ιούλιος 1950) μέχρι το #170 (Δεκέμβριος 1959, τιμή 8 δρχ.). [Αυτή είναι και η περίοδος κατά την οποία ο Παππούς και η Γιαγιά ήσαν συνδρομητές]. Το 1960 ξεκίνησε η τρίτη του περίοδος, όπου φιλοδοξούσε να γίνει "ένα από τα περιοδικά από τα οποία αντλούν την ύλη τους τα digest" (σύμφωνα με το εκδοτικό σημείωμα του πρώτου τεύχους της νέας περιόδου). Εκδιδόταν κάθε 15 μέρες, με την ίδια τιμή, σε format μεγαλύτερο (20,5Χ27 cm) επί περίπου ένα χρόνο.

Οι πληροφορίες, στο σημείο αυτό, είναι συγκεχυμένες. Η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς, στην έκδοση του 1964 (με νωπή την μνήμη του περιοδικού), αναφέρει σε δύο λήμματα ("Εκλογή" και "Βλάχου-Λούνδρα, Ελένη") ότι η έκδοση διακόπηκε το 1961. Η έκδοση του 1984 (Πάπυρος-larousse-britannica) αναφέρει ότι το περιοδικό έκλεισε τον Δεκέμβριο του 1960 - αλλά υποψιάζεται κανείς ότι αυτό συνέβη μετά από έρευνα στις βιβλιοθήκες: οι συλλογές της Εθνικής Βιβλιοθήκης (που χαρακτηρίζει την σειρά της "πλήρη") και του Ε.Λ.Ι.Α. τελειώνουν με το τεύχος #196 (18-12-1960), ενώ η Βιβλιοθήκη της Βουλής (Μπενάκειος) έχει ως το #194. Οι λοιπές μεγάλες βιβλιοθήκες ή έχουν σκόρπιους τόμους ή δεν έχουν τίποτε. Δεν αποκλείεται, συνεπώς, (αλλά και δεν επιβεβαιώνεται από καμμία έγκυρη μαρτυρία) να έχουν εκδοθεί κάποια τεύχη το 1961 τα οποία, σε αυτήν την περίπτωση, ίσως πρέπει να θεωρούνται οριστικώς χαμένα.

Η ιστορική περίοδος κατά την οποία εκδιδόταν η Εκλογή της Βλάχου χαρακτηρίζεται από ποικιλία πολυδύναμων παραμέτρων και κοινωνικών μεταβολών. Ο νεοελληνικός δικομματισμός τότε σχηματοποιείται: από τα υπολείμματα του προπολεμικού διχασμού [τον Αύγουστο του 1950 η Ελλάδα συγκλονιζόταν από την υπόθεση της απαγωγής της Τασούλας Πετρακογιώργη, κόρης βουλευτή του Κόμματος των Φιλελευθέρων, από τον Κώστα Κεφαλογιάννη, αδελφό βουλευτή του Λαϊκού Κόμματος, αιτία για την οποία η κυβέρνηση είχε αναστείλει άρθρα του συντάγματος σε όλη την επικράτεια και επιβάλει στρατιωτικό νόμο στο Ηράκλειο και το Ρέθυμνο...], η χώρα περνά πρώτα στο δίδυμο ΕΠΕΚ-Ελληνικός Συναγερμός και μετά στο δίπολο ΕΡΕ-Ένωση Κέντρου. Η "ανοικοδόμηση", η τότε εκδοχή του "εκσυγχρονισμού", πραγματοποιείται πρώτα με την εκβιομηχάνιση, στη συνέχεια με την ανάπτυξη των υποδομών και τέλος με την σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ (που υπογράφεται στις 9-7-1961, λίγους μήνες μετά την διακοπή κυκλοφορίας της Εκλογής). Η νεοελληνική αστική τέχνη ωριμάζει, "εξάγεται" και γίνεται "μόδα" στην Ευρώπη: Μιχάλης Κακογιάννης, Μάνος Χατζιδάκις, Ραλλού Μάνου, Δήμης Χαρισιάδης (συνεργάτης των προηγουμένων, του οποίου οι φωτογραφίες καταγράφουν το έργο τους, αλλά και κοσμούν συχνά το εξώφυλλο της Εκλογής). Στην τρίτη περίοδό του, το περιοδικό επιλέγει για εξώφυλλα αποκλειστικώς έργα ζωγράφων όπως οι Βασιλείου, Τέτσης, Κανέλλης, Βουρλούμης, Μιγάδης κ.ά.

Ο "εξευρωπαϊσμός" επιτυγχάνεται τόσο με την "εξαγωγή" βεντετών (Μελίνα Μερκούρη, Νάνα Μούσχουρη κ.λπ.) όσο και με την εισαγωγή "κοσμοπολιτών", ων ουκ έστι αριθμός, είτε -γενικά- για να χαρούν την "κοσμική ζωή" (την πρωτογενή εκδοχή του lifestyle) είτε -πιο ειδικευμένα- με στόχο να γυρίσουν κάποια κινηματογραφική ταινία. (Τα "φιλμς" αυτά θεωρούνται εκείνη την εποχή -και είναι πράγματι- πολύ σημαντικά, καθότι προβάλλουν όλα αυτά τα φαινόμενα και "σφραγίζουν" το ιδεολογικό/κοινωνικό επιχείρημα της "Ελλάδας της Ανοικοδόμησης"). Οι νεοελληνικοί "μύθοι" (π.χ. Ωνάσσης) τότε εδραιώνονται.

Οι εξελίξεις αυτές έχουν άμεση επίδραση στην νεοελληνική κοινωνία, παρότι η έλλειψη εγχώρια παραγόμενης τεχνολογίας και επιστημονικής σκέψης περιορίζουν την επέκταση αυτής της επίδρασης σε χώρους πέρα από τον στενά οικονομικό-πολιτικό. Στα πλαίσια του μεταπολεμικού (δυτικού) κόσμου, η Ελλάδα εκτίθεται, αλλά πάντα από "δεύτερο χέρι", σε πληροφορίες (συνήθως αποσπασματικές), προβληματισμούς (αποσυνδεδεμένους συχνά από τα ερεθίσματα) και διαδικασίες (οι οποίες σχεδόν πάντα εισάγονται με διάθεση μιμητική).

Όλα αυτά τα φαινόμενα αντικατοπτρίζονται πολύ καθαρά στις σελίδες της Εκλογής. Το περιοδικό αναδημοσιεύει πληθώρα στοχαστικών κειμένων των aldous huxley, bertrand russel, somerset maugham, arthur koestler και άλλων διανοουμένων. Τα επιστημονικά άρθρα (ενίοτε σε ανεπαρκείς μεταφράσεις) πληθαίνουν όσο περνούν τα χρόνια, και καλύπτουν ευρύτατο φάσμα θεμάτων - από τον προβληματισμό για την ατομική ενέργεια (1951) ως τα υποκατάστατα του αίματος (1952), από τα μυστήρια της κληρονομικότητας (1953) ως τους πρώτους "ηλεκτρονικούς εγκεφάλους" (1954), απ' τις έρευνες για τον καρκίνο (1955) ως το φαινόμενο του θερμοκηπίου (1956), απ' τα πρώτα διαστημόπλοια (1957) ως την κρυογονία (1958) κι απ' τον πόλεμο κατά των υπερμικροβίων (1959) ως το σχέδιο ozma του Φρανκ Ντραίηκ (Ιούλιος 1960!). Πολύ συχνά δημοσιεύονται κείμενα με θέμα την απόπειρα του Ανθρώπου να "κατακτήσει" το Διάστημα (το πρώτο, με τίτλο "Αύριο θα πάμε στο Φεγγάρι" και υπογραφή a.m. low, αναδημοσιεύεται, από το περιοδικό gen, στο τεύχος Αυγούστου 1945 της Εκλογής και αφορά το γερμανικό -ναζιστικό- πρόγραμμα κατασκευής ρουκετών!) καθώς και άρθρα με θέμα την ζωή στον Άρη ή σε άλλους πλανήτες, τα οποία, πάντως, διακρίνονται από επιμονή στο επιστημονικά ορθό[δοξο] - εξάλλου στην πλειοψηφία τους τα (επίσης πολυάριθμα) άρθρα για τους "ιπταμένους δίσκους" χαρακτηρίζονται από σκεπτικισμό και όχι άκριτη ευπιστία.

Αναφορικά με την Φανταστική Λογοτεχνία, παρατηρείται μια ανάλογη εξέλιξη: στην "αγγλική" περίοδο και στα πρώτα χρόνια έκδοσης της "ελληνικής" Εκλογής, δημοσιεύονται, αποσπασματικά θα έλεγε κανείς, διηγήματα ή περικοπές βιβλίων που ανήκουν στον χώρο του Τρόμου, του (κατά Δημήτρη Παναγιωτάτο) "Θαυμαστού" (fantasy) ή της "Παράξενης Μυθοπλασίας" (weird fiction), ενώ όσο περνούν τα χρόνια διεκδικούν όλο και περισσότερο χώρο, όλο και πιο μεθοδικά, κείμενα Επιστημονικής Φαντασίας [Ε.Φ.] - που δεν αναφέρονται, βέβαια, ως τέτοια.

Άλλωστε, την ίδια εποχή, και στις άλλες χώρες της "περιφέρειας", η Ε.Φ. δεν έχει αυτόνομη παρουσία: σε όλη την δεκαετία του 1950 στην Γερμανία εκδίδονται μόνο δύο μικρής διάρκειας ειδικευμένα περιοδικά, ενώ σε Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία και Φλάνδρα, η εκδοτική παρουσία ξεκινάει μετά το 1960 (και στην Βαλλονία μετά το 1970). Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ειδικευμένα περιοδικά εκδίδονται μόνο στις κυρίαρχες (και στον χώρο της Ε.Φ.) χώρες: Βρετανία (new worlds το 1949), ΗΠΑ (πέρα από τα "παραδοσιακά", εμφανίζονται τα νέα magazine of fantasy & science fiction [f&sf] το 1949, galaxy το 1950 και if το 1952), Γαλλία (fiction και galaxie το 1953 και satellite το 1958). Από αυτά, το fiction, γαλλική εκδοχή του f&sf, έμελλε να έχει τεράστια επίδραση στις επιλογές της Εκλογής.

Βασικός συνεργάτης του περιοδικού σε θέματα επιστήμης, τεχνολογίας και επιστημονικής φαντασίας ήταν ο Λάμπρος Γ. Κορομηλάς [1916-1981]. Δημοσιογράφος και συγγραφέας, γιός, εγγονός και ανηψιός δημοσιογράφων, εκδοτών της Εφημερίδος (που πρωτοεκδόθηκε το 1873) και συγγραφέων, δισέγγονος εκδότη (και του πρώτου τυπογράφου του νεοελληνικού κράτους, στα 1832) και πατέρας της συγγραφέως και ιστορικού Μαριάννας Κορομηλά, ο Λ.Γ.Κ. "ήταν φανατικός αναγνώστης αστυνομικής φιλολογίας και επιστημονικής φαντασίας, θιασώτης του υπερρεαλισμού, ενώ ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα επιστημονικά θέματα και για τα ανεξιχνίαστα μυστήρια - κυρίως αστυνομικής υφής", όπως καταθέτει η κόρη του: "εισηγήτο και μετέφραζε, από τα Γαλλικά που ήταν η βασική ξένη γλώσσα που μιλούσε, διηγήματα και άρθρα για την Εκλογή". [Η εκτεταμένη του βιβλιοθήκη - με πάνω από 5000 (!) βιβλία, εκείνης της περιόδου, noir και sf - έχει, εδώ και χρόνια, διαλυθεί...]."

Η Ελένη Βλάχου ήταν υπέρμαχος της αστυνομικής φιλολογίας (όπως αναφέρει, άλλωστε και ο Άρης Μαλανδράκης στην Ελευθεροτυπία της 11-7-1999, παρουσιάζοντας το βιβλίο του Δημήτρη Χανού pulp fiction, Το λαϊκό αστυνομικό μυθιστόρημα, η Βλάχου είχε γράψει και δημοσιεύσει σε συνέχειες, προπολεμικά, στην Καθημερινή, το μυθιστόρημα Το μυστήριο της ζωής του Πέτρου Βερίνη). Δεν θα πρέπει να ήταν δύσκολο για τον Κορομηλά να την "ψήσει" ... Μετά από αρκετούς μήνες ακανόνιστης δημοσίευσης αστυνομικών ιστοριών (θέμα χωριστού άρθρου η καταγραφή τους...), στο τεύχος #135 (Ιαν. 1957) αναφέρεται πως "Από το τεύχος αυτό η Εκλογή θα δημοσιεύη κάθε μήνα: Ένα αυτοτελές αστυνομικό διήγημα". Η Ε.Φ. έπρεπε να περιμένει...

Ο Κορομηλάς, όμως, δεν ήταν ο μόνος συντάκτης της Εκλογή που ασχολήθηκε με την Ε.Φ. Στο #133 (Νοε. 1956) εγκαινιάζεται η στήλη "Υστερόγραφο του Μηνός" με υπογραφή Ν.Μ. - τα αρχικά του Νέστορα Μάτσα [1935 - ], ο οποίος αρθρογραφούσε επώνυμα και στην Εκλογή και στα άλλα έντυπα της Βλάχου. Το "Υστερόγραφο" εστίαζε το ενδιαφέρον του στα πολιτιστικά της πόλης, και της χώρας, αλλά -πού και πού- αναφερόταν και σε ειδήσεις από τον διεθνή χώρο.

Στο #145 (Νοε. 1957), στη σελίδα 118, με τίτλο " Διαπλανητική φιλολογία" ο Ν.Μ. γράφει: "Η εξαπόλυσις του τεχνητού δορυφόρου που αποτελεί σίγουρα μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία της ανθρωπότητος, απασχολεί ευρύτατα όχι μόνον τους επιστήμονας αλλά και τους ... συγγραφείς. Τον τελευταίο καιρό στο Νέο Κόσμο παρατηρείται μια μεγάλη άνθησι της ... διαπλανητικής φιλολογίας. Εκατοντάδες βιβλίων κυκλοφορούν με θέμα γύρω από τα ταξίδια στους γειτονικούς πλανήτες και τη ζωή που υπάρχει σ' αυτούς - όπως φυσικά τη φαντάζεται ο κάθε συγγραφέας. Παράλληλα το Χόλλυγουντ γυρίζει τώρα έξι ταινίες με το ίδιο θέμα και λανσάρει σταρ-διαπλανητικούς πυραύλους!" Και στο επόμενο τεύχος, #146 (Δεκ. 1957), στη σελίδα 111, επανέρχεται: "Εγράφαμε στο υστερόγραφο του προηγουμένου μηνός για τη διαπλανητική λογοτεχνία που είναι πολύ της μόδας στο Νέο Κόσμο. Και να που τώρα άρχισε και η διαπλανητική μουσική!... Μια ολόκληρη όπερα έγραψε ένας από τους αξιολογώτερους Σουηδούς συνθέτες, ο Μπίργκερ Μπλόμντελ - που έργα του μεταδίδουν συχνότατα οι ραδιοσταθμοί της Ευρώπης, με θέμα ένα διαπλανητικόταξίδι... Η όπερα αυτή για την οποία ενδιαφέρθηκε ζωηρότατα και το Μπρόντγουαιη για να την κάνη ... μουσική κωμωδία, θ' ανεβή τον προσεχή Ιανουάριο στη Στοκχόλμη. Ας σημειωθή ότι, καθώς λέει ο Μπλόμνταλ, ένα μεγάλο μέρος της συνθέσεώς του θα είναι ηλεκτρονική μουσική!... Η τέχνη στην υπηρεσία της επικαιρότητος!... "Πρόκειται φυσικά για την όπερα aniara του karl birger blomdahl [1916-1968] που πρωτοανέβηκε (τελικά) το 1959, βασισμένη στο ομώνυμο επικό ποίημα-ποταμός του harry edmund martinson [1904-1978]. Το ποίημα, που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1956, με υπότιτλο "Μια Θεώρηση του Ανθρώπου στον Χρόνο και στον Χώρο", διαδραματίζεται σε ένα διαστημόπλοιο που διασχίζει το άπειρο. Είναι άγνωστο αν η όπερα αυτή παρουσιάστηκε ποτέ στην Ελλάδα - έστω από το ραδιόφωνο...

Είναι πιθανό η αναφορά του Μάτσα στις διάφορες μορφές "Διαπλανητικής Τέχνης" να ήταν το επιχείρημα που απαιτήθηκε για να πειστεί η Βλάχου να κάνει το επόμενο (λογικό,εντούτοις) άλμα, από την αστυνομική στην επιστημονική λογοτεχνία - χρειάστηκε ενάμισυς χρόνος! Στο #150 (Απρ. 1958) δημοσιεύεται κείμενο κάπου 550 λέξεων, με τίτλο "Εμείς ... και το Διάστημα" και υπογραφή Λ.Γ.Κ. για να εισαγάγει τους αναγνώστες στην σειρά "Το Διαπλανητικό Διήγημα του Μηνός", όπου -μεταξύ άλλων- αναφέρονται και τα εξής: "Ο Ιούλιος Βερν έπαψε πιά να θεωρήται μυθιστοριογράφος [...] τα δύο του βιβλία, το "Απ' τη Γη στη Σελήνη" και το "Πέριξ της Σελήνης" [...] σήμερα - σε λίγους μήνες - πρόκειται να ξαναγραφούν από ειδικούς αστροναύτες! Το χθεσινό απίθανο ταξίδι ενός ανθρώπινου κατασκευάσματος στο διάστημα, δηλαδή η διαπλανητική πορεία ανάμεσα στο παγκόσμιο ηλιακό σύστημα μιας ή περισσοτέρων γηΐνων υπάρξεων, αντιμετωπίζεται εργαστηριακά, τώρα και καιρό, αφού θεωρητικά τελείωσε η μελέτη κάθε στοιχείου. [...] Τα 30 τελευταία χρόνια ανθεί με ιδιαίτερη επιτυχία η "διαπλανητική" φιλολογία. Πρόκειται για φανταστικά διηγήματα που ως θέμα έχουν το χώρο του ουράνιου διαστήματος. Άλλοτε οι άνθρωποι που τα διάβαζαν... διασκέδαζαν! Τώρα όμως; Τώρα τα αντικρύζουν με σοβαρότητα και περιμένουν... Από τη φιλολογία αυτή του Διαστήματος, η "Εκλογή" θά επιλέξη μερικά διηγήματα για να παρουσιάζη στους αναγνώστες της ένα κάθε μήνα [...]"

Η έρευνα αποδεικνύει ότι σχεδόν όλα τα διηγήματα Ε.Φ. που παρουσιάστηκαν στις σελίδες της Εκλογής από εκείνο το μήνα ως και τα μέσα του 1960 είχαν δημοσιευθεί κάποιους μήνες νωρίτερα στην γαλλική επιθεώρηση fiction (ενώ στη γλώσσα τους -συνήθως αγγλικά- δημοσιεύθηκαν σε ποικίλα περιοδικά). Την ισχυρή υποψία ότι ο Κορομηλάς τα επέλεγε από το γαλλικό έντυπο ενισχύει -στα όρια της βεβαιότητας- η αμυδρή ανάμνηση (από την πλευρά της κόρης του Μαριάννας, τότε δέκα ετών περίπου), ενός γαλλικού περιοδικού με διηγήματα στο οποίο ο Λ.Γ.Κ. ήταν συνδρομητής.

Στο #154 (Αυγ. 1958), στη σελίδα 65 περιμένει τον σύγχρονο αναγνώστη, και τον οπαδό της Φανταστικής Λογοτεχνίας, μια αποκάλυψη: δημοσιεύεται το διήγημα "Το Πράσινο Δωμάτιο" ενός άγνωστου έλληνα συγγραφέα, του Βασίλη Φωτιάδη [1900? - 1975]. Ο συντάκτης της Εκλογής (ο Κορομηλάς;) που παρουσιάζει τον συγγραφέα έχει τα εξής να πει: "Ο Βασίλης Φωτιάδης ζει στο Παρίσι και γράφει γαλλικά. Η τελευταία του συλλογή διηγημάτων έχει τον τίτλο "les transparents" και κυκλοφόρησε το 1958. Η φαντασία του εκλεκτού διηγηματογράφου πλέκεται τόσο αδιάσπαστα με την πραγματικότητα, ώστε οι φαντασιώσεις του γίνονται δεκτές χωρίς την προσπάθεια του νού να ρωτήση καν: "Είναι αυτό δυνατόν;" Έχει ύφος απλό, είναι πρωτότυπος και η φαντασία του προχωρεί ασυγκράτητη." Η έρευνα σε βιογραφικά λεξικά λίγα έχει να πληροφορήσει τον ενδιαφερόμενο: ο Βασίλης Φωτιάδης υπήρξε κατά βάση ζωγράφος. Υπάρχει ασάφεια σχετικά με την χρονολογία γέννησής του: άλλοι αναφέρουν το 1900, άλλοι το 1902 ή και το 1903. Σύμφωνα με το Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών (τόμος Δ', Μέδουσα, Αθήνα 2000), γεννήθηκε στην Αθήνα το 1900, και μαθήτευσε κοντά στον Φωκά και τον Γαλάνη. Ταξίδευσε πολύ και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1924, όπου γνώρισε τον matisse και άλλους μεγάλους ζωγράφους της εποχής. Τα θέματα των έργων του είναι προσωπογραφίες, γυμνά και τοπία. Μετεγκαταστάθηκε στην Ελβετία το 1936. Πέθανε στη Λωζάννη το 1975.

Ψάχοντας στο διαδίκτυο, ανακαλύπτει κανείς ότι έργο ζωής του Φωτιάδη υπήρξε Η Ζωγραφική του 18ου Αιώνα (εικονογραφημένη ιστορία τέχνης, που εκδόθηκε το 1964 σε τουλάχιστον πέντε χώρες και τρεις γλώσσες - Ελβετία, Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία και ΗΠΑ). Έγραψε επίσης μυθοπλαστικά βιβλία: το 1936 εκδόθηκε η νουβέλλα του marylene ou a qui le dire ("Μαρυλένα ή σε ποιόν να το πω"), το 1946 το διήγημα "l' arbre a billes" ("Το δέντρο με τους βώλους", εικονογραφημένο με επτά πρωτότυπα χαρακτικά του καθώς και τέσσερεις γκραβούρες του Δ. Γαλάνη - τα έσοδα από το βιβλίο αυτό τα πρόσφερε "στα γαλλόπαιδα θύματα του πολέμου") και τον Απρίλιο του 1958, από τις εκδόσεις stock, στο Παρίσι, Οι Διαφανείς, μια ανθολογία 13 διηγημάτων από τον χώρο του φανταστικού (οι "διαφανείς" είναι τα φαντάσματα).
 
Το "Πράσινο Δωμάτιο" είναι η σοφίτα του σπιτιού του ανώνυμου πρωταγωνιστή, ένα "μυστικό δωμάτιο με τα παιχνίδια των νεκρών" όπως το περιγράφει στα ξαδέλφια του, τη Μαρίνα και τον Γιάννη (Ζαν), και στους συμμαθητές του. Ένα βράδυ, η Μαρίνα επιχειρεί να μπει και λιγοθυμά. Μετά από ώρα συνέρχεται και περιγράφει τα παιχνίδια, όμως κανείς δεν την πιστεύει διότι καίγεται από τον πυρετό. Και ο αφηγητής μάς ομολογεί πως πράσινο δωμάτιο δεν υπάρχει...
 
Στο #162 (Απρ. 1959), έβδομο της σειράς του "Διαπλανητικού Διηγήματος" (που, τελικά, δεν έβγαινε ...κάθε μήνα!) δημοσιεύθηκε το διήγημα "Το φράγμα του φωτός νικήθηκε" του βέλγου michel jansen, για τον οποίο πολλά ειπώθηκαν στο περασμένο τεύχος των Φ.Χ.
 
Το καλοκαίρι του 1959 περίμενε τους αναγνώστες της Εκλογή μεγάλη δόση Ε.Φ.: στο #165 (Ιουλ. 1959), στη σελ. 117 υπάρχει μια σχετικά άγνωστη ψηφίδα της ιστορίας του κινηματογράφου - μάλλον από άλλη διάσταση... Ο Ν. Μάτσας στο "Υστερόγραφο του Μηνός" αναφέρει: "Έχετε διαβάσει το βιβλίο της Μαίρης Ρενώ "Ο βασιληάς πρέπει να πεθάνη"; Είναι ένα από τα "best-seller" και παράλληλα ένα αληθινά αξιόλογο βιβλίο που αναφέρεται στην ιστορία και στον μύθο του βασιληά της Αθήνας "Θησέα" [sic τα εισαγωγικά]. Το γοητευτικό αυτό ανάγνωσμα που είναι κάτι ανάμεσα στην ιστορία και στο παραμύθι θα μεταφέρη η "Φοξ" στην οθόνη. Όλα τα εξωτερικά της μεγάλης αυτής ταινίας θα γυρισθούν στην Ελλάδα, σε σύστημα a.o. todd. Λέγεται ότι η ταινία αυτή σαν θέαμα θα είναι μεγαλύτερη και επιβλητικώτερη από "Το γύρο του κόσμου σε ογδόντα ημέρες". Ο πατριώτης μας πρόεδρος της "Φοξ" Σπύρος Σκούρας θέλει να κάνη ένα αληθινά μεγάλο θέαμα που θ' αναστήση στα μάτια και στη φαντασία μας μερικές από τις γοητευτικώτερες σελίδες της ελληνικής μυθολογίας. Πολλές σκηνές της υπερπαραγωγής αυτής θα γυρισθούν στην Κρήτη όπου θα ξαναζήση ο θρύλος του Μινώταυρου που ο κινηματογραφικός Θησέας θα σκοτώση χάρη στη βοήθεια και την αγάπη της Αριάδνης." (Στο #168, η είδηση επαναλαμβάνεται περιληπτικά με την προσθήκη ότι "Το μόνο δύσκολο σημείο είναι ότι ακόμη δεν βρέθηκε ο ιδανικός ηθοποιός που θα ενσαρκώση τον μυθικό βασιληά." Τελικά, δεν ήταν το μόνο δύσκολο σημείο αυτό...- Η ταινία, βέβαια, ποτέ δεν γυρίστηκε).

Επίσης, στη σελίδα 127 του ίδιου τεύχους, ξεκινούσε ο "Κινηματογραφικός οδηγός" της "Ε" που, στη σελ. 132 αναφερόταν, χωρίς να της απονέμει κανέναν αστερίσκο (!), στην ταινία "Μύγα (Η): επιστημονικό παραμύθι με πλοκή φρικιαστική".
 
Ο λόγος, όμως, για τον οποίο τα τεύχη 165 και 166 (Ιουλ. και Αυγ. αντίστοιχα) έχουν αυξημένη σημασία είναι η νουβέλλα, σε δύο συνέχειες, που δημοσιεύεται σε αυτά: "Η Μέδουσα", με την υπογραφή της sally morrok. Αν η σύγχρονη αναγνώστρια υψώσει ένα απορημένο φρύδι, δεν θα είναι μόνη: σε καμμία εγκυκλοπαίδεια ή άλλο έργο αναφοράς δεν ...αναφέρεται η κυρία Μόρροκ - ούτε και στο διαδίκτυο, άλλωστε. Αυτό αρκεί για να βάλει κάποιον σε υποψίες και να αρχίσει να ψάχνει ... αναγραμματικώς (!) Και να που, ύστερα από λίγο, σκέπτεται να διαβάσει το όνομα αντίστροφα και καταλήγειστο ... korromyllas.

Η Μαριάννα Κορομηλά επιβεβαιώνει την υποψία ("η ιστορία αυτή κυκλοφορούσε στην οικογένεια ως ανέκδοτο για χρόνια"), και αποδίδει τον αναγραμματισμό στην πεποίθηση του Κορομηλά ότι η Βλάχου δεν θα "περνούσε" το διήγημα ενός έλληνα συνεργάτη της -ενώ την μετάφραση του διηγήματος μιας διάσημης ξένης συγγραφέως, βεβαίως, βεβαίως... (Υπάρχει μια ακόμα πιθανή εξήγηση: μόλις τρεις μήνες πριν, ο Λ.Γ.Κ. είχε κατέβει στις δημοτικές εκλογές της 5-4-1959 και είχε εκλεγεί δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό του Δ. Βρανόπουλου...) Η Μ. Κορομηλά, όμως, διατηρεί και μιαν άλλην αμυδρή ανάμνηση: θυμάται τον πατέρα της να αναφέρεται "σε καμμιά εικοσαριά" (!) διηγήματα της sally morrok. Αν αυτό αληθεύει (και δεν πρόκειται απλώς για το σύνολο των μεταφρασμένων από τον Κορομηλά διηγημάτων που δημοσιεύθηκαν στην Εκλογή), τότε η ελληνική Ε.Φ. φαίνεται να έχει χάσει ένα σημαντικό σώμα κειμένων.
 
Στην "Μέδουσα", μια ιστορία που διαδραματίζεται το 1998 στην γαλλική πόλη Μπουβρέιγ (!), πρωταγωνιστεί ο Ρίκι (!!), ερευνητής της ειδικής υπηρεσίας Μελέτης Περιέργων Φαινομένων Ηνωμένης Ευρώπης (!!!), ο οποίος αντιμετωπίζει εισβολή ασπόνδυλων εξωγήινων που διεισδύουν στον νωτιαίο μυελό των ανθρώπων. Στο τέλος, ο αφηγητής αναρωτιέται: "Κι άν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που βλέπομε να κυκλοφορούν με ύφος "περίεργο" σαν χαμένοι, "κατέχονται" από τις Μέδουσες; Εμείς, οι άλλοι, πώς μπορούμε να αντιδράσουμε;" [Είναι σαφής η επίδραση των μυθιστορημάτων the puppet masters του robert heinlein, 1951, και the body snatchers του jack finney, 1955].

Το #168 της Εκλογής δίνει επιτέλους την ευκαιρία να διευκρινιστεί μια άλλη ασάφεια και να διορθωθεί μια ενοχλητική και επίμονη ανακρίβεια που έχει παρεισφρύσει στην ελληνική βιβλιογραφία. Στο τεύχος αυτό (Οκτ. 1959) δημοσιεύεται το διήγημα "Ταξίδι χωρίς τέλος" που αποδίδεται σε κάποιον Όλιβερ Τσαντ (?). Το διήγημα αυτό δημοσιεύθηκε στη συνέχεια, το 1961, και στην ανθολογία Φανταστικά Διηγήματα των εκδόσεων "Γαλαξίας" που αποτελούσαν άλλη μια πρωτοπορία της Ελένης Βλάχου, αυτή τη φορά στον χώρο του βιβλίου τσέπης. Εκεί ο συγγραφέας αναφέρεται ως … Όλιβερ Σαντ, με συνέπεια αμφότερες οι ελληνικές βιβλιογραφίες μεταφρασμένης Ε.Φ. -τόσο η Δόμνα Παστουρματζή στην Βιβλιογραφία Επιστημονικής Φαντασίας, Φαντασίας και Τρόμου: 1960-1993 (alien, 1995) όσο και η Σταυρούλα Βεντούρι/venix στον ιστοχώρο της (www.altfactor.gr)- να τον αποδελτιώνουν ... εκλατινίζοντάς τονως oliver sand (!) Πρόκειται, φυσικά, για τον chad oliver (τον οποίο και οι δυο βιβλιογραφίες περιλαμβάνουν σε χωριστό λήμμα με το πλήρες όνομά του, symmes chadwick oliver, και το μοναδικό άλλο μεταφρασμένο του διήγημα στα ελληνικά, το "Ο Περιθωριακός Άνθρωπος"). Το "Ταξίδι χωρίς τέλος" είναι το διήγημα "the wind blows free", που δημοσιεύθηκε στο f&sf τον Ιούλιο του 1957 (η Βιβλιοθήκη cushing / Αρχείο chad oliver, αναφέρει στην κατοχή της δακτυλόγραφο, 41 σελίδων, με ημερομηνία 14 Νοεμβρίου 1956). Αυτά, to set the record straight, που λένε.

Στις αρχές του 1960 η Ροζίτα Σώκου [1923 - ], η οποία μέχρι τότε έστελνε συνεργασίες στην Εκλογή από την Ρώμη, επιστρέφει στην Αθήνα και αρχίζει να συνεργάζεται στενότερα με την Ελένη Βλάχου, η οποία, την εποχή εκείνη, ετοιμάζεται να εγκαινιάσει τις εκδόσεις "Γαλαξίας" (η πρώτη σχετική με τον νέο εκδοτικό οίκο διαφήμιση δημοσιεύεται στο οπισθόφυλλο της Εκλογής #194, 20-11-1960) και να εκδόσει την Μεσημβρινή (Οκτώβριος 1961). Η επίδραση της, ιταλόφωνης και αγγλόφωνης κυρίως, καθώς και φανατικής οπαδού της επιστημονικής φαντασίας, Ρ. Σώκου είναι εμφανής στην επιλογή των διηγημάτων της Εκλογής: υπάρχει μια στροφή σε πιο hard sf κείμενα (τα οποία, παρεμπιπτόντως, δεν έχουν δημοσιευθεί στο γαλλικό fiction). Μερικά από τα διηγήματα αυτά, μαζί με άλλα που έχουν δημοσιευθεί παλαιότερα στην Εκλογή, θα εκδοθούν στον τόμο Φανταστικά Διηγήματα, Γαλαξίας, 1961, στην συγκρότηση του οποίου σημαντικό ρόλο έπαιξε η Σώκου [αλλά, περί αυτών, σε επόμενο τεύχος].

Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο του 1960, η δεκαπενθήμερη Εκλογή δημοσιεύει σε δώδεκα συνέχειες (συνολικά περί τις 70 σελίδες) το μυθιστόρημα του mordecai roshwald Η Εβδόμη Στοά (level 7) που πρωτοκυκλοφόρησε το 1959 στις ΗΠΑ. Πρόκειται για το μοναδικό μυθιστόρημα Ε.Φ. ισραηλινού συγγραφέα που έχει ποτέ δημοσιευθεί στην Ελλάδα. Είναι το ημερολόγιο ενός ανώνυμου στρατιωτικού (του Χ-127) που έχει επιλεγεί και εκπαιδευτεί να "πατήσει το κουμπί" σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου. Από τη στιγμή που μπαίνει στην Αίθουσα Επιχειρήσεων μαθαίνει πως θα παραμείνει εκεί για πάντα. Το βιβλίο (που αφιερώνεται "Στον Ντουάϊτ Άιζενχαουερ και στον Νικίτα Κρούστσεφ") περιγράφει τα συναισθήματά του καθώς από πάνω του ο πολιτισμός καταρρέει.

Στο #183 (19-6-1960) ενεδρεύει μια έκπληξη: "Το Εγκεφαλόποδο", με υπογραφή Ροζίτα Σώκου-maradei. Πρόκειται για διήγημα που πρωτογράφτηκε στη Ρώμη, στα ιταλικά, από την συγγραφέα και τον τότε σύζυγό της και δημοσιεύθηκε αρχικά, με τίτλο "l' encephalopodo", στο ιταλικό περιοδικό italia domani (με το κοινό ψευδώνυμο goldfish - Χρυσόψαρο). Στο διαστημόπλοιο Παϊονήαρ Ε' [το οποίο είχε εκτοξευθεί τη χρονιά έκδοσης του διηγήματος] "από το 1963 [...] επιβιβάστηκε ένας ξένος νους", ο οποίος α) καταστρέφει "τις σκανδιναυικές χώρες, τη Γερμανία και τη Βορειοδυτική Ρωσία", β) καταλαμβάνει την Βόρειο Ιταλία με αποτέλεσμα να μείνουν "η Τοσκάνη, η Εμίλια, η περιοχή Αμπρούτζι [...] έρημες, εγκαταλελειμμένες από τους κατοίκους τους" και γ) καταβροχθίζει, διανοητικά, κάθε μυαλό που έρχεται σε επαφή μαζί του.

Η Σώκου έγραψε την ιστορία, "υπό την πίεση" (και με την συνεργασία) του τότε συζύγου της manlio maradei [1930 - ?], δημοσιογράφου, μετέπειτα αρχισυντάκτη του ιταλικού περιοδικού l'espresso (γεγονός που εξηγεί το ψευδώνυμο), εμπνευσμένη από την κόρη της Ρένα (irene) Μαραντέι "η οποία μάς είχε εντυπωσιάσει, έτοιμη καθώς ήταν να ρουφήξει τα πάντα γύρω της". Η διαπίστωση αυτή οδήγησε τους συγγραφείς να φανταστούν ότι τα μόνα όντα που θα ήταν σε θέση να αντισταθούν στον εξωγήινο εισβολέα δεν μπορεί παρά να είναι τα μωρά τα οποία (όπως λέει η ίδια η Σώκου σήμερα) χαρακτηρίζει μια "συγκέντρωση φρικαλέας θέλησης εις βάρος του Σύμπαντος".

Με το τεύχος #196, η καταγεγραμμένη ιστορία της Εκλογής φθάνει στο τέλος της αν και, όπως προαναφέρθηκε, δεν αποκλείεται να έχουν εκδοθεί και λίγα ακόμη τεύχη (ο Νέστωρ Μάτσας στο ερώτημα πότε έκλεισε η Εκλογή απαντά "διαισθητικώς, θα έλεγα το 1961, αν και δεν μπορώ να το αποδείξω"). Αν αυτό αληθεύει, τότε δεν μπορούμε παρά να ελπίζουμε στην πρόνοια κάποιου ιδιώτη να τα κρατήσει και στην αγαθή τύχη να γίνουν κάποτε προσπελάσιμα από όλους.

Ακόμα κι έτσι, όμως, ίσως δεν ανακαλύψουμε ποτέ όλες τις απαντήσεις - άλλωστε, το έχουμε πλέον μάθει καλά: "Οι τόποι που γνωρίσαμε δεν ανήκουν μόνο στον κόσμο του χώρου, όπου τους τοποθετούμε για μεγαλύτερη ευκολία. Δεν ήταν παρά μια λεπτή τομή ανάμεσα στις συνεχόμενες εντυπώσεις που σχημάτιζαν την τότε ζωή μας. Η ανάμνηση ορισμένης εικόνας δεν είναι παρά ο καημός για ορισμένη στιγμή που πέρασε. Και τα σπίτια, οι δρόμοι, οι λεωφόροι, όλα είναι φευγαλέα, αλίμονο! σαν τα χρόνια". (marcel proust, "Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο", στην καταληκτική παράγραφο του πρώτου μέρους, "Από τη Μεριά του Σουάν", μετάφραση Π.Α.Ζ[άννας], Ηριδανός, Αθήνα, 1970).
 
Σημασία έχει να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις.
 
***
 
Ένα Υστερόγραφο...: Η Εκλογήτης Βλάχου χαρακτηριζόταν, κυρίως τα πρώτα δύσκολα χρόνια, από μια "αμφίδρομη σχέση" (θα λέγαμε σήμερα) με τους αναγνώστες της: προκήρυσσε διαγωνισμούς (στην αρχή "δημοσιογραφικούς", δηλαδή συγγραφής δοκιμίου, που άρχισαν με το τεύχος #93, τον Ιούλιο του 1953 - τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στο #94) και στη συνέχεια διηγήματος, σταυρολέξου κ.λπ. Η τακτική αυτή οφειλόταν εν μέρει στην επιδίωξη προσέλκυσης αναγνωστών και εν μέρει στην εξασφάλιση δωρεάν ύλης. Στο #103( Μαϊ. 54), δημοσιεύθηκε το δοκίμιο "Η Ζωή μετά από Εκατό Χρόνια" του Σπ. Ευαγγελίδη, στα πλαίσια του 10ου τακτικού μηνιαίου "δημοσιογραφικού διαγωνισμού" που είχε προκηρύξει, με αυτό το θέμα, στο #102. Εξάλλου, στο #105 (Ιουλ. 54), η Εκλογή προκήρυξε διαγωνισμό διηγήματος και, στο #106 (Αυγ. 54), δημοσίευσε το πρώτο βραβείο ("Λεύκα", Π. Ι. Κοντέλλης) και, ευχαριστώντας τους "για τις αξιόλογες συνεργασίες τους", κατάλογο επιλαχόντων του διαγωνισμού ανάμεσα στους οποίους περιλάμβανε και τους Φρέντυ Γερμανό [1934-1999] και Άλκη Γουλίμη (sic!!) [1927-2000], ενώ στο #107 (Σεπτ. 54), ευχαριστούσε "για τη συνεργασία τους" και άλλους μετασχόντες, μεταξύ των οποίων και τον Διαμαντή Φλωράκη [1935 - ]. Σε τηλεφωνική συνομιλία, ο συγγραφέας αναφέρει ότι δεν θυμάται την περίπτωση αυτή (ούτε και μπορεί να υποθέσει με ποιό διήγημα συμμετείχε): "δεν το αποκλείω, πάντως, μια και διάβαζα την Εκλογή κάθε μήνα". (Πέντε χρόνια νωρίτερα, ο Φλωράκης είχε συμμετάσχει σε αντίστοιχο διαγωνισμό του περιοδικού Ρομάντζο, με δυό "βινιέτες" που δεν ανήκαν στο Φανταστικό, ενώ το πρώτο του μυθιστόρημα, που έγραψε σε ηλικία 12 ετών, αφορούσε ένα ταξίδι στη Σελήνη!) Σε ό,τι αφορά τους άλλους δύο, με τον θάνατό τους έχει προφανώς χαθεί κάθε πιθανότητα να μάθουμε με ποιό διήγημά τους είχαν συμμετάσχει. Πάντως, στο τεύχος #196 δημοσιεύονται διηγήματα και των δύο (αν και κάποιος, στην Εκλογή, επέμενε να μην μαθαίνει τίποτα και κατέγραψε την ελληνίδα συγγραφέα για μιαν ακόμη φορά ως άνδρα!!!): "Το Αστέρι της Αγάπης" (που στη συνέχεια περιλήφθηκε στο ομώνυμο βιβλίο της Γουλιμή) και η "Σκληρή Εποχή" (που δεν περιλαμβάνεται σε βιβλίο του Γερμανού). Κανένα από τα δύο δεν ανήκει στην Φανταστική Λογοτεχνία.
 
... μιά Σημείωση...: Συνοπτική εκδοχή του άρθρου αυτού δημοσιεύθηκε στο τεύχος #3 των Φανταστικών Χρονικών. Στο τεύχος #4 θα δημοσιευθεί αναλυτική (και σχολιασμένη) βιβλιογραφική καταγραφή όλων των διηγημάτων Ε.Φ., Φάνταζυ και Τρόμου που δημοσιεύθηκαν στην Εκλογή. Μια πρόγευση, με τη μορφή περιληπτικής αποδελτίωσης, ακολουθεί.
 
... και 14 ευχαριστίες: Ευχαριστώ (αλφαβητικά) Α. τους/τις κ.κ. Μαριάννα Κορομηλά, Νέστορα Μάτσα, Ελένη Μπίστικα, Ροζίτα Σώκου, Άσπα Παπαγιαννίδου, Διαμαντή Φλωράκη και Κλεό Χαρισιάδη για την συνεργασία τους και Β. τους/τις κ.κ. Ελένη Μητράκου (Μπενάκειος Βιβλιοθήκη της Βουλής), Νίκο Παντελάκη (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας), Εύα Σεμερτζάκη (Βιβλιοθήκη Τράπεζας της Ελλάδος), Βάσω Τσιγκούνη (Βαλλιάνειος Εθνική Βιβλιοθήκη), Αργύρη Χατζημαλή (Εθνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο), karen mackney (Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας) και leena vuorio (Πρεσβεία της Φινλανδίας) για την βοήθειά τους.