Ο Αυτοκράτορας του Δρόμου

Του Παυλίδη Γιώργου

Το πλήρες κείμενο της παρουσίασης έχει ως κάτωθι:

Καλησπέρα σας. Είμαι ο Γιώργος Παυλίδης. Μένω στη Δράμα, είμαι Πόντιος στην καταγωγή με ιδιαίτερη πατρίδα τη Λεκάνη Καβάλας. Είμαι δάσκαλος και μουσικός στο επάγγελμα, παντρεμένος, με δύο μικρά παιδιά. Ευχαριστώ, μέσω του προέδρου της, του κυρίου Μανωλά, την Αθηναϊκή Λέσχη Επιστημονικής Φαντασίας για την πρόσκληση, ευχαριστώ κι όλους εσάς που είστε παρόντες.

Παρoυσιάζοντάς σας αυτό, το δεύτερο βιβλίο μου, θεωρώ ότι μάλλον σας παραπέμπω στις καταβολές μου και στο ξεκίνημά μου σαν αναγνώστης. Δεν θεωρώ ότι παρουσιάζω το συγγραφικό μου έργο, παρά μάλλον τη μικρή μου κατάθεση στη λογοτεχνία με την οποία μεγάλωσα και ειδικότερα σ' αυτόν τον άγνωστο στους πολλούς χώρο του Ελληνικού Φανταστικού. Όλα αυτά δεν είναι άλλοθι για την όποια αξία ή μη αξία γίνει διακριτή στο περιεχόμενο του βιβλίου, ούτε σημαίνει ότι εσκεμμένα κρατάω τους τόνους χαμηλά. Απλά, προσπαθώ να είμαι όσο ειλικρινής γίνεται απέναντί σας σχετικά με το τί θεωρώ την προσφορά μου αυτή και επαναλαμβάνω ότι είναι μια λογοτεχνική κατάθεση στην ελληνική επιστημονική φαντασία. Υπόσχομαι ότι όταν κρίνω θα εμφανιστώ μπροστά σας ξανά δηλώνοντας όχι απλά καταθέτης αλλά συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας κι ο Θεός να δώσει να είμαι τότε αν όχι καλύτερος συγγραφέας, τουλάχιστον εξίσου ειλικρινής. Συγγνώμη αν το ύφος μου ξενίζει, αλλά δεν το 'χω ξανακάνει αυτό που κάνω τώρα κι αν δεν ήταν ο φίλος μου ο Γιώργος Γούλας, τον οποίο και ευχαριστώ πολύ, κι ο οποίος μου έκανε ένα hype που θα ζήλευε κι η Μαντόνα, δεν ξέρω αν θα ήμουν καν εδώ.

Όπως κάμποσοι συνομήλικοί μου, μεγάλωσα διαβάζοντας το "Χωρίς Οικογένεια", τον "Ρομπέν των Δασών", τον "Ιβανόη" και τον "Μιχαήλ Στρογκώφ". Για μένα τουλάχιστον η λογοτεχνική συνειδητοποίηση ήρθε όταν διάβασα Παπαδιαμάντη. Τότε ξύπνησε μέσα μου η αναζήτηση της πεμπτουσίας του διηγήματος. Μιλώντας έτσι, κάποιος θα μπορούσε να με μεμφθεί ότι θεοποίησα το διήγημα κι ότι υπερτίμησα τους δηλωμένα διηγηματογράφους. Ας μη χρησιμοποιήσουμε υπερθετικά. Ανέφερα αυτά για να σας δηλώσω ότι η γραπτή μου έκφραση παίρνει τελικά τη μορφή διηγήματος. Κι αν κάποιος με επαναφέρει θυμίζοντας ότι ο προαναφερθείς Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι ο δημιουργός της "Φόνισσας" εγώ απλά θ' αποκριθώ ναι, αλλά και του "Μοιρολογιού της Φώκιας". Κάτι από τα καθ' ημάς: έχοντας διαβάσει πολλά απ' τον αγαπημένο μου Άλφρεντ Βαν Βογκτ, διαπίστωσα ότι μάλλον συνήθιζε να συγγράφει νουβέλες - πές τα εκτενή διηγήματα - και μετά να τα συρράφει σε μυθιστορήματα. Μεγαλοφυές, θα πουν κάποιοι. Πανούργο, κάποιοι άλλοι. Πολύ ωραία, λέω εγώ.

Διηγήματα, λοιπόν, περιέχει και η δεύτερη αυτή συλλογή. Διηγήματα με ανθρώπινες ιστορίες, ιστορίες μιας εναλλακτικής καθημερινότητας, ιστορίες per ardua και ίσως και ad astra. Ας μην πω γενικότητες που μπορεί να θολώσουν την εικόνα του καθενός διηγήματος. Θα πω πολύ λίγα λόγια για το καθένα ξεχωριστά, Αλλά, πριν απ' όλα κάτι για το όνομα της συλλογής, τον Αυτοκράτορα του Δρόμου. Είναι αυτή η μοναχική φιγούρα στο εξώφυλλο, αυτή η πιο μουντή σκιά μες στις σκιές ενός καταρρέοντα κόσμου. Είναι ο Πρώτος και ο Έσχατος. Στέκεται με αξιοπρέπεια κι ατενίζει αυτό που είναι πια η αυτοκρατορία του και σκέφτεται ότι πράγματι αυτό που βλέπει, αυτό που είναι, αυτό του αξίζει. Να είναι ο Κύριος του Μηδενός, ο Κυρίαρχος του Τίποτα ή αλλιώς, ο Αυτοκράτορας του Δρόμου. Στέκεται στη μέση του δρόμου, απ' τον οποίο δεν περνά πια κανείς ούτε πρόκειται να περάσει. Θυμάται εποχές που οι παρελάσεις λάμπρυναν τις ένδοξες μέρες, όταν η αυτοκρατορία του έσφυζε από ζωή και τα κτίρια άστραφταν. Τώρα όμως η αιώνια νύχτα έπεσε πάνω στην πρωτεύουσά του και το φεγγάρι δε μπορεί πια να καθρεφτιστεί στους τρούλους των μελάθρων. Τις γκρίζες μέρες που θ' ακολουθήσουν δεν θα ανθούν τα χρυσάνθεμα ούτε οι φιλοπαίγμονες πυγολαμπίδες θα σπινθηρίζουν τις μακριές νύχτες. Και θα 'ναι πολλές αυτές οι μέρες κι αυτές οι νύχτες κι ο αυτοκράτορας θα στέκεται πάντα εκεί, όχι κατ' ανάγκη ενατενίζοντας το οικτρό μέλλον, αλλ' αναπολώντας το θείο παρελθόν. Αλλά, όπως αρμόζει σε έναν ευγενή, χωρίς πίκρα παρά με φιλοσοφική διάθεση, αναγνωρίζει ότι δεν είναι αναξιοπαθών· τουναντίον, αυτός που γεύτηκε το μεγαλείο, αυτός δικαιούται και να ζήσει την παρακμή.

Πάντως ας μη νομιστεί ότι τα διηγήματα είναι αίνοι στην παρακμή. Διακατέχονται από πνεύμα διαμαρτυρίας, ναι, αστεΐζονται στρεβλά, ναι, αλλά δεν ενδίδουν στην παρακμή γιατί απλά δεν την ευαγγελίζονται. Αυτά, βέβαια, είναι δική μου κρίση, ίσως γιατί αισθάνομαι αισιόδοξος. Ο αναγνώστης θα βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Λίγα, λοιπόν, λόγια για το κάθε διήγημα.

Σκηνή Δρόμου: Μια ομάδα ανθρώπων εργάζονται σε έναν αφιλόξενο πλανήτη. Οι αλλόκοτες συνθήκες δεν επηρεάζουν τη βάση του ψυχισμού τους. Η βασική πορεία ζωής και θανάτου δεν λοξοδρομεί. Απλά, μια σκηνή δρόμου, πράγματα που γίνονται γιατί... γίνονται. Μ' αυτό το διήγημα συμμετέσχον στο Εργαστήρι Συγγραφέων και ο Γιώργος Γούλας πρότεινε να το αναγνώσω, όπως γράφει και το πρόγραμμα.

Το Φεγγάρι που Καθρεφτίζεται στο Ποτάμι: Μια ερμηνεία που κάπου διάβασα για την τωρινή σημαία του Λάος (συνημμένο 1) είναι ότι αναπαριστά το φεγγάρι που καθρεφτίζεται στο ποτάμι. Μια ειρηνική εικόνα, αντίθετα με τα τεκταινόμενα στο διήγημα, αν και πολύ κοντά στην πραγματικότητα, αν τα λίγα που γνωρίζω για την ιστορία της εν λόγω χώρας είναι αληθινά. Ανθρώπινη βία μέσα στην ατάραχη, πες άφροντι φύση. Αναφορές σε σημερινές πραγματικότητες και άνθρωποι παρασυρμένοι στο στρόβιλο αυτών των πραγματικοτήτων. Ένας στρατιώτης ξεκινά να πολεμήσει, μη ξέροντας γιατί, τελικά πεθαίνει έχοντας αναγκαστεί να βρει μόνος του λίγες απαντήσεις.

Μετά τον Πόλεμο: Πάλι στρατιώτης ο ήρωας και μεγαλύτερη, ίσως, ηρωίδα η σύζυγός του. Μια παράγραφος μέσ' απ' το κείμενο, όπου μιλάει η γυναίκα στο στρατιώτη: "Μάτρο μου, στο 'πα και χθες. Μην προσπαθείς να με κάνεις να νιώσω αισιοδοξία. Πιο πολύ νιώθω ότι εσύ χάνεις επαφή με την πραγματικότητα. Το 'ξερα, και πιστεύω κι εσύ το 'ξερες, μετά τον πόλεμο αποκαλύπτεται όλη η μιζέρια και η ξεφτίλα των ανθρώπων... που δεν αξίζουν πια να λέγονται άνθρωποι. Εσύ νομίζεις η αγριότητα βρίσκεται μέσα στον πόλεμο... εγώ σου λέω ότι φαίνεται μετά τον πόλεμο". Πάλι βουβός θεατής η γαλήνια φύση στην κτηνωδία που δεν παύει κι αφού έχουν τελειώσει οι σφαγές. Στο τέλος πεθαίνει ο ήρωας. Αυτός, λίγο πιο τυχερός, βρήκε τις απαντήσεις.

Στην ενότητα Απ' το Προσωπικό Ημερολόγιο της Βέσπας Μ. Μαμμιλίρι προεικάζω σκηνές του μέλλοντος, συνήθως ανθρώπους που προσπαθούν να ξανακερδίσουν την αναχωρούσα ανθρωπιά τους, που παλεύουν ν' αφήσουν το στίγμα τους σ' ένα απέραντο σύμπαν. Ειδικά στην περιγραφή πειραματίζομαι με εναλλακτικούς όρους του παρόντος που περιγράφουν μελλοντικές συνθήκες που τώρα νοούνται απίθανες.

Ο Αυτοκράτορας Ναντραμάς ο 1ος, ο Γήινος: Ένα καλό ανθρωπάκι, με βάση της παιδείας του όχι τον δυτικό πολιτισμό, πάει στ' άστρα, συζητά με ένα λαό που έχασε την προσωπικότητά του και καταφέρνει να τους βάλει σε ένα δρόμο πιο κοντά στα ανθρώπινα - άσχετα αν είναι εξωγήινοι - παρά στα γαλαξιακά. Το περιεχόμενο του κειμένου είναι σοβαρό, το ύφος του διόλου. Η γλώσσα αντικατοπτρίζει την έφεσή μου για λογοπαίγνια και στόμφο. Ας εκληφθεί σαν ευθυμογράφημα.

Ο Αφηρημένος Σμηνίας: Ένα άλλο άκακο ανθρωπάκι. Είναι καλόβουλος, ονειροπόλος, ιδεολόγος αλλά ανίκανος. Το όραμά του είναι μεγάλο - με το μικρό του τρόπο - σαν το σύμπαν, αλλά η ανθρώπινη αδυναμία του τον προσγειώνει. Αυτός, βέβαια, συνεχίζει να πετά στα σύννεφα.

Ο Προξενητής: Ένας ακόμα απλός άνθρωπος πασχίζει να δείξει ότι η ποιότητα ζωής δε μετριέται με τα μεγέθη και σίγουρα όχι με τον πλούτο, την εξουσία και τη χλιδή. Φωνή βοώντος εν τω στερεώματι. Μοιάζει λίγο με φωσκολικό δράμα, αλλά χωρίς δάκρυα.

ipse dixit: Ή τι αξίζουν τα λόγια. Ο τίτλος, όπως πιθανόν αναγνωρίζετε, είναι το αξίωμα με το οποίο οι Σχολαστικοί του Μεσαίωνα έθεταν δειλά τα θεμέλια της Νέας Γνώσης, παίρνοντας υλικά απ' τον Αριστοτέλη. Αυτός έφα, έλεγαν και οι μαθητές του Πυθαγόρα κι άντε ν' αποδείξεις ότι ο αλαφροΐσκιωτος δάσκαλός τους είχε άδικο. Τώρα τι καταλάβαιναν Φράγκοι, Γότθοι κι Οστρογότθοι απ' τη μέθοδο του Αριστοτέλη, άλλο τόσο καταλαβαίνω κι εγώ τι λέει αυτό το κείμενο.

Η Παρέλαση: Δε μπορώ να καυχηθώ ότι κατάλαβα ακριβώς πού το πήγαινε ο Κάφκα στα κείμενά του. Αυτή η αβεβαιότητα με ώθησε στην συγγραφή της Παρέλασης. Υποδύθηκα, προσωποποιήθηκα τον καλλιτέχνη ανήμπορο μπροστά στο μεγαλείο του Παραλόγου, αδύναμο μπροστά στη σκοτεινή γοητεία του Φανταστικού. Με υποβλητική περιγραφή εκτυλίσσεται μια απλή σκηνή: μια μπάντα παρελαύνει και δε σταματάει ούτε μπροστά από έναν τοίχο. Τον γκρεμίζει και συνεχίζει να παρελαύνει. Το κείμενο δημοσιεύτηκε σε περιοδικό της Καβάλας.

Απόφαση: Απλή, ανθρώπινη, μου 'ρχεται να πω ρουστίκ σκηνή. Ένας παππούς παίζοντας διδάσκει στο εγγονάκι του την αξία του να μπορείς να παίρνεις αποφάσεις. Στην περίπτωσή του, να πρέπει να παίρνει αποφάσεις. Το διήγημα είναι μικρό, ας μην πω το τέλος.

Υδροσταθμυλλίδα: Κι αυτό το αφήγημα είναι μικρό. Το ζουμί: μια λιμπελλούλη φιλοσοφεί, υποδεικνύοντας ότι κακώς και λανθασμένα φέραμε το Θεό στα μέτρα μας.

millennium: Ο ήλιος μας, τσαντισμένος που δεν τον καλέσαμε στο πάρτι της χιλιετίας, παραληρεί.

Επιστολή: Ένα αρχαίο κείμενο έρχεται στο φως. Περιγράφει ένα περιστατικό σε μια εποχή ακμής ενός βασιλείου. Ερωτικό, λάγνο, σχεδόν πρόστυχο. Μόνη ανάσχεση οι... άγνωστες - αλλά εύκολα εννοούμενες - λέξεις. Προτίμησα ν' ακουστεί εξωτικό, όπως τα αγαπημένα μου fantasy αναγνώσματα κι ας μην έχει γλωσσολογική τεκμηρίωση - ένα μικρό μου πάθος. Σας δίνω ένα στοιχείο: τα μισά που λένε για τους Μινωίτες αν είναι αλήθεια...

Η 35η Μαΐου: Ο τίτλος ίσως προϊδεάσει για κάτι ασυνήθιστο. Εγώ θα έλεγα για τη συνηθισμένη ανθρώπινη απερισκεψία, που αυτή τη φορά οδήγησε στο δρόμο μη επιστροφής. Και τώρα είναι πια αργά για δάκρυα και συγχώρεση, γιατί δεν υπήρχε συγχώρεση για την Πανδώρα που άνοιξε το απαγορευμένο κουτί και αμολήθηκαν χίλιες συμφορές, ούτε για τον κάλφα του μάγου που έπαιξε με τα μαγικά του αφέντη του, ενώ δεν τα κάτεχε όσο έπρεπε.

Μέρες Χρυσανθέμων και Παραμύθι: Στίχοι μελοποιημένοι. Εικόνες ανακεκλημένες πάλι από fantasy. Αν ευκαιρήσω θα σας το τραγουδήσω.


Αυτά τα λίγα είχα να πω. Θα ήθελα, τέλος, να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε πρόσωπα που με βοήθησαν να δραστηριοποιηθώ στο χώρο. Ευχαριστώ, λοιπόν, θερμά το Γιώργο Γούλα, τον Κώστα Ρωμοσιό και τους λοιπούς Φανταστικούς Αργοναύτες, το Γιώργο Μπούρα, το Θανάση Μάργαρη, το Νίκο Θεοδώρου και το Δημήτρη Βανέλλη. Ακόμα ευχαριστώ για την εργασία τους το Γιώργο Τραγάκη, που φιλοτέχνησε το εξώφυλλο και το λογότυπο, το Μιχάλη Σπανίδη, το Μιχάλη Πασχίδη και την Αθηνά Ηλιάδου.

Τέλος και αναδρομικά χρωστώ να συμπληρώσω και προφορικά το ευχαριστήριο κείμενο στην πρώτη μου συλλογή διηγημάτων Το Όπλο και άλλα Διηγήματα από Αλλού. Το συμπλήρωμα έχει ως εξής: Η κριτική επιτροπή που απένειμε τα βραβεία "Ικαρομένιππος" για το 1996 αποτελείτο από τους (κατ' αλφαβητική σειρά) : κο. Βερέττα, κο. Κουσουνέλο, κο. Λάζο, κο. Παναγιωτάτο, κα. Παστουρματζή. Ο συγγραφέας ευχαριστεί θερμά σύμπασα την επιτροπή.